Interview met de voorzitter

Interview met Marian Mackay door Gea Schmidt, Bosch & Duin Magazine juli 2023

 

Walkartgemeentschap in Zeist: je hoeft hier niets op gezag te geloven

 

De Walkartgemeenschap: is het een geloofsgemeenschap? Een kerk? Een Vereniging? Een sekte? Ietwat verwarrend is het zeker wanneer je in een kerkje bijeenkomsten houdt met zelfs een voorganger. Dan denk je toch vooral aan een conventionele kerk. Omdat Marian Mackay in Bosch & Duin woont en de voorzitter is van de Walkartgemeenschap leek het ons interessant om met haar te gaan praten over deze vrijzinnige gemeenschap die samenkomt in het Walkartkerkje bij het Walkartpark in Zeist. We spreken af in het kerkje dat er van binnen ook prachtig uitziet met een hoog houten plafond, gebrandschilderde ramen en een schitterend wandkleed dat gemaakt werd door een van de leden.

 

Marian hoe ben je geïnteresseerd geraakt in de Walkartgemeenschap?

Sinds 1977 wonen wij in Bosch en Duin, een dorp dat in de loop der jaren sterk van karakter veranderd is. Stonden er aanvankelijk nog eenvoudige huisjes, tegenwoordig kan het niet groot genoeg zijn wat er gebouwd wordt. Veel Vlassak Verhulst huizen en huizen met een moderne, strakke stijl. Bosch en Duin is wel een oord geworden voor de welgestelden. Mijn man en ik merkten dat wij ondanks alle materiële weldaad toch ook behoefte hadden aan de invulling van ons geestelijk leven. Dat was niet zo eenvoudig want de gewone kerken spraken ons niet zo aan. Wij zijn lang op zoek geweest naar een groep mensen die qua geestelijke ligging bij ons zouden passen. Uiteindelijk hebben we die gevonden in de Vrijzinnige Geloofsgemeenschap in Zeist. Op dat woord geloofsgemeenschap moet je niet allerlei stereotypen loslaten. Het is een groep gelijkgestemde mensen voor wat betreft hun oriëntatie op de cultuur om ons heen, maar die er niet voor terugschrikken om dat af en toe ook van een religieus/filosofisch randje te voorzien. Mijn man werd al gauw voorzitter en ik werd lid van de programmacommissie. Sinds zijn overlijden vorig jaar, heb ik het voorzitterschap op me genomen.

 

Hoe is die gemeenschap van vrijzinnigen ontstaan?

Het is een feit dat vrijzinnigen het vaak moeilijk vinden aan buitenstaanders uit te leggen wat vrijzinnig-zijn inhoudt. Dan moeten we toch even terug naar de 19e eeuw. De tweede helft van de 19e eeuw was een tijd waarin met name de natuurwetenschappen grote vorderingen maakten. Men ontdekte dat allerlei processen in de natuur een causaal verloop hebben. Daarom gingen theologen zich afvragen wat men moet denken over allerlei wonderen in de Bijbelverhalen. Die wonderen waren niet te rijmen met de natuurwetten.

In die tijd was het grootste deel van de bevolking analfabeet. Alles werd doorverteld in verhalen en vaak waren dat de verhalen uit de Bijbel. Velen konden zich niet meer verenigen met de stelligheden die in de gevestigde kerken werden beweerd, want, vonden zij: alles wat kerken beweren is door mensen bedacht. In 1870 werd de Nederlandse Protestanten Bond opgericht. Die kende twee stromingen: één deel wilde zich los van de bestaande kerken organiseren (de huidige Vrijzinnigen Nederland), het andere deel zag zichzelf als een stroming binnen de Nederlands Hervormde kerk. De vrijzinnige stroming zag de bijbel niet als het woord Gods in letterlijke zin. Men hechtte meer waarde aan moderne wetenschappelijke inzichten. Toen de vrijzinnigen zich in 1907 aan de Kerkweg in Zeist vestigden, ging al gauw het gezegde: ‘Aan de Kerkweg, is de kerk weg’ rond in Zeist. Vrijzinnigen werden zeer argwanend bekeken en vaak uitgemaakt voor ketters. Maar zonder ketters is er geen ontwikkeling van het geestelijk leven. En het is die ontwikkeling die we zoeken.

 

Toch begrijp ik nog niet helemaal wat jullie als vrijzinnigen nu onderscheidt van andere stromingen binnen de protestantse kerk. Kun je dat nog eens verder uitleggen?

Ik begrijp dat het verwarrend is omdat we ook in een kerkje bijeenkomen. Maar ons kerkje is geen kerk in de zin van wat mensen zich hier gewoonlijk bij voorstellen. Het is vooral onze plaats van samenkomst. Ook geen kerkgenootschap maar een vereniging. Verder zijn wij geen vrijzinnig-protestanten, maar religieus-humanisten. We kijken naar de wereld vanuit de bijbel, maar ook vanuit de wetenschap, kunst, cultuur en filosofie. We gaan uit van het besef dat geen mens dé waarheid kan bezitten. We hechten aan de vrijheid om zelf een oordeel te vormen. En we stellen vragen op grond van verwondering over al wat bestaat. Bij het zoeken naar antwoorden op de vragen raadplegen we zeker ook de bijbel maar we zien deze niet als het Woord van God, maar als een aantal geschriften van, door- en voor mensen geschreven. We staan open voor denkbeelden uit andere culturen. Vrijzinnigheid is een rijke geestesstroming voor iedereen die de moed opbrengt om onafhankelijk na te denken. Dat ligt ten grondslag aan onze bijeenkomsten. Wij willen een open gemeenschap zijn die het beginsel van verdraagzaamheid hoog in het vaandel heeft. Ook in financiële zin onderscheiden we ons van de conventionele kerken. Wij worden niet gesubsidieerd door overkoepelende organen van de kerken. Wij kunnen bestaan dankzij contributies van de leden en soms ontvangen we een legaat. En wat ons verder nog onderscheidt is dat we geen rituelen hebben, zoals bidden, avondmaal e.d.

 

Hoe zit het dan met het feit dat jullie wel een voorganger hebben, dat doet toch heel erg ‘kerks’ aan?

Inderdaad, dat klopt. Onze voorganger, de heer Johan de Wit, is theoloog maar heeft ook rechten gestudeerd. Hij verzorgt eens per maand de ‘overdenking’. Zijn overdenkingen hebben vaak een filosofisch karakter. Want we nemen de bijbel wel serieus, maar niet letterlijk. Jezus was niet de zoon van God, maar een bijzonder mens, je kunt hem zien als de laatste van de grote profeten. En verder is de taak van onze voorganger het geven van advies aan de programmacommissie en aan het bestuur. We bepalen samen met hem het jaarthema en hij werkt dat uit in sub thema’s. De leden van de commissie nodigen daarvoor sprekers uit.  

 

Wat zijn de uitgangspunten van de Walkartgemeenschap?

Wat in de negentiende eeuw al het uitgangspunt was van de vrijzinnigen, namelijk de onderkant van de samenleving omhoog trekken, mensen meer bewust maken op het gebied van kunst, cultuur en filosofie. Dat dragen wij ook nu nog steeds uit door bijeenkomsten en lezingen vrij toegankelijk te maken of maar een kleine vergoeding te vragen. Wij zijn een vereniging van mensen die streven naar een wijze van leven die betekenis geeft aan het hedendaags bestaan. Vrijzinnigheid is een tolerante houding waarbij vrijheid van mening en zingeving centraal staan. Het zoeken naar antwoorden op oude vragen past daarin. Bij die zoektocht vormen bijbel en wetenschap, kunst en cultuur, theologie en filosofie belangrijke bakens. In dit spoor past verwondering om al wat is. Wij willen een open gemeenschap zijn die het beginsel van verdraagzaamheid hoog in het vaandel heeft.

 

Hoe is het Walkartkerkje in het bezit van de Walkartgemeenschap gekomen?

Het kerkje was oorspronkelijk van de Gereformeerde Gemeente. Het dateert uit 1873. In 1907 is de Vrijzinnige Gemeente erin getrokken.

Het gebouw is nu ons eigendom. We hebben een kleine lening van het Nationaal Restauratiefonds. Want dit kerkje vraagt natuurlijk wel om onderhoud. Tussen 2004 en 2006 zijn de binnen- en buitenkant van de gebouwen stevig onder handen genomen. Het gebouwtje naast de kerk is het Walkartcentrum. De heer Blooker (van de chocola en lang voorzitter) heeft de grond naast de kerk ooit aangekocht en dat geschonken aan de vereniging.

 

Je ziet in de meeste kerken een terugloop. Hoe is dat bij de Walkartgemeenschap?

De Walkartgemeenschap is de afdeling Zeist van Vrijzinnigen Nederland. Bij ons is er een stijgende lijn merkbaar. Sinds vorig jaar hebben we er 13 nieuwe leden en vrienden bij. We informeren zo’n 200 belangstellenden over onze activiteiten met e-mailberichten en jaarlijks het programmaboekje. We hebben gemerkt dat veel mensen die de kerk hebben verlaten toch met een behoefte aan bezinning en geestelijke invulling blijven zitten. Velen van hen hebben een trauma vanuit hun jeugd met betrekking tot de conventionele kerken. Bij onze gemeenschap geldt dat je niets hoeft te geloven buiten je eigen persoonlijke overtuiging.

 

Welke activiteiten zijn er zoal?

Op zondagochtend is er doorgaans om 10.30 uur een bijeenkomst die wordt geleid door een spreker met een theologische, godsdienst-fenomenologische of cultuurhistorische achtergrond. In de herfst en winter is er elke maand een Walkartontmoeting, gastsprekers geven dan hun visie op het jaarthema vanuit hun eigen vakgebied. Ieder jaar geeft onze vereniging een aantal cursussen en bijeenkomsten. Ook zijn er verschillende muziekuitvoeringen en is er de mogelijkheid deel te nemen aan de koorrepetities en uitvoeringen van het Walkartkoor. De meeste activiteiten zijn vrij toegankelijk. Dat proberen we te handhaven om de drempel zo laag mogelijk te houden. Na afloop wordt er gecollecteerd en kan ieder naar eigen draagkracht doneren. Wil je de samenleving vooruithelpen en iets positiefs bijdragen, dan moet je bereid zijn iets te doen voor een ander. Dat was ook de opzet van de oprichters van de vrijzinnigheid in de 19e eeuw.

 

Je had het al over de jaarthema’s die jullie uitwerken. Wat is jullie jaarthema voor het komende seizoen?

Voor het komende seizoen is het thema: ‘Grensoverschrijding …ook positief?’ We denken bij grensoverschrijding al gauw aan iets negatiefs maar als je erover na gaat denken dan brengen sommige grensoverschrijdingen juist nieuwe zaken aan het licht of worden er daardoor verrassende uitvindingen gedaan. Neem de medische wetenschap waar volgens bepaalde kringen sprake is van grensoverschrijding in ethisch opzicht. Dan gaat het bijvoorbeeld over stamceltherapie en cellen van embryo’s.

 

Wie maken er nog meer gebruik van het kerkje?

Het Nederlands Klassiek Verbond geeft er eens per maand een lezing.  En het kerkje wordt ook veel gevraagd als trouwlocatie en voor uitvaartdiensten. Bovendien leent het zich ook uitstekend voor cursussen, vergaderingen en concerten.

 

Marian wil je nog iets toevoegen aan dit gesprek?

Ja, misschien wil je na het lezen van dit interview ook eens kennis komen maken? Voor de mensen uit Bosch & Duin heeft deze gemeenschap veel te bieden. Een aantal van onze gastsprekers hebben inmiddels ook al gesproken op de maandelijkse bijeenkomsten van de Vereniging Bosch en Duin of gaan dat nog doen. Wil je het kerkje eens van binnen bekijken, kom dan naar de Open Monumentendag want dat kerkje is voor velen een verrassing.

Kijk op www.walkart.nl voor nog meer informatie.

__________________________________________________________________

 

Streamer tussen de tekst:

 

‘Aan de Kerkweg, is de kerk weg’

 

___________________________________________________________________

 

(in apart kader)

 

Over Marian Mackay

 

Marian woont sinds 1977 aan de Mesdaglaan. Komend uit Delft woonde het gezin eerst een tijdje in Zeist, voordat ze een interessant stuk grond konden kopen in Bosch & Duin. Ze is trots op haar huis dat ze op die plek bouwden en vanuit het Panbos het beste te zien is. Mensen die het huis voor het eerst zien, willen vaak niet geloven dat het in 1976 gebouwd werd. Het is een beetje tijdloos en de architect was geïnspireerd door Frank Lloyd Wright, de Amerikaanse architect van de grote dak overstekken.

Trots is ze ook op haar bedrijf dat haar oudste dochter nu runt: NIOW De Taal- en Tekstexperts, het bedrijf dat praktijkgerichte taal-en schrijftrainingen aanbiedt aan professionals, zowel in-company trainingen, open aanbod als online. De laatste tijd is ze druk met het ontwikkelen van interactief e-learning materiaal en cursussen voor het bedrijf.

Marian heeft ook lange tijd boeken ingelezen voor de Christelijke Blinden Bibliotheek. Ze werd vooral gevraagd voor het inlezen van wetenschappelijke, filosofische, geschiedkundige en theologische boeken, ‘want’, zegt ze, ‘voor het lezen van romans werd ik niet geschikt bevonden. Ik legde te veel drama in mijn stem’.

Ook was ze jarenlang lid van de Verenigingsraad van de AVRO (later AVRO/Tros), afdeling Utrecht. En sinds vorig jaar is ze voorzitter van de Walkartgemeenschap.

Naast deze vele werkzaamheden en taken heeft ze ook nog tijd voor hobby’s als tuinieren, koken en lezen.