De betekenis van de mythe van de zondeval

Lange tijd werden mythen beschouwd als vreemde verhaaltjes over goden en godinnen. Men zag de vertellingen als producten van een primitief denken. In de 19e eeuw ging de Franse geleerde Auguste Comte uit van een periode waarin men niets anders kende dan mythen, waarna een tijdperk kwam waarin men uitging van wijsgerige speculaties. Maar in de 19e eeuw ontstond er een nieuwe tijd, gekenmerkt door wetenschappelijk denken. Het ging er nu om vaststaande feiten te ontdekken. Thans heeft men een positievere kijk ontwikkeld op de mythe. De anthropoloog Claude Lévi-Strauyss ziet de mythenverteller al seen knutselaar die te werk gaat met een aantal motieven. Daarbij is er wel degelijk sprake van een structuur. Maar de logica is hier vrijer dan in een wetenschappelijke verhandeling. Zo kunnen volken ook mythen van elkaar overnemen èn op een eigen wijze verwerken.

Zo hebben de Isaraelieten verhalen en motieven uit het twee-stromenland een bewerking laten ondergaan. In Babylonië wordt de mens sterfelijk door toedoen van een god. In het verhaal over de zondeval in Genesis 3 wordt de mens sterfelijk vanwege zijn ongehoorzaamheid, nl. he eten van de verboden vrucht van de boom van goed en kwaad. In beide gevallen wordt de mens bedrogen door een god of door de slang.

Voor ons modern mensen is schuld niet aan de orde, maar gaat het om de evolutie van het leven die tot het ontstaan van de mens heeft geleid. Maar die oude verhalen zijn nog niet zinloos.  Want daarin wordt de samenhang van leven en dood, van vreugde en verdriet, van goed en kwaad aan de orde gesteld; dat is heel realistisch. Realistisch is ook de visie van de Joden dat de mens noch goed, noch slecht is, maar twee aandriften kent, een goede en een kwade. Zij kennen niet de zgn. erfzonde, een erfelijke schuld; ook dat is realistisch.