Mr.drs. Johan de Wit

Mr. drs. Johan de Wit is onze voorganger. Hij is in Leiden en in Kampen opgeleid tot jurist en theoloog. Naar eigen zeggen heeft hij zijn theologische studie ervaren als een heel uitgebreide cursus algemene ontwikkeling.

 

De verbeelding waartoe de menselijke geest in staat is, blijft hem verwonderen en vanuit die verwondering spoort hij ons aan tot zelfonderzoek.

Alles begint en eindigt bij het kennen van jezelf en wat ons is overgeleverd uit de oude boeken en met name de leringen en uitspraken van Jezus helpen ons daarbij. Door het filter van de man uit Nazareth kunnen wij de wereld anders zien dan wij gewend zijn en dat is, aldus Johan de Wit, het grote geheim van religieus zijn.

 

De vrijzinnigheid is voor hem de enige geloofsrichting waarin het raadsel van de verhouding tussen God en mens en ons bestaan in deze wereld op een aanvaardbare en voorstelbare manier ter sprake gebracht wordt.


Overdenkingen:
De zaaier
18 februari 2024
De plaats die je inneemt
21 januari 2024
licht en liefde
25 december 2023
de rijke jongeling
19 november 2023
In de storm
22 oktober 2023
De grensoverschrijdingen van Jezus
10 september 2023
De zaligsprekingen
18 juni 2023
Het vijfde gebod (eert uw vader en moeder)
14 mei 2023
paasoverdenking
09 april 2023
Oordelen
19 maart 2023
De schepping
19 februari 2023
schepping of evolutie
22 januari 2023
kerstoverdenking 2022
25 december 2022
Het offer van Abraham
20 november 2022
Zorgen voor de dag van morgen
16 oktober 2022
De menselijke geest
18 september 2022
herbezinning
04 september 2022
Pinksteroverdenking
05 juni 2022
De Christus van Paulus
15 mei 2022
Paasoverdenking
17 april 2022
Jotam
20 maart 2022
De onzekerheid van de ziel
20 februari 2022
Overdenking (Jezus en de armen)
16 januari 2022
Kerstoverdenking Zeist
25 december 2021
Grenzen van het ego
12 december 2021
Ruth
21 november 2021
Twijfels
17 oktober 2021
Overdenking (Jeremia en Jezus)
19 september 2021
Overdenking (David en Goliath)
15 augustus 2021
demonen
13 juni 2021
Pinksteroverdenking
23 mei 2021
Kerstoverdenking 2020
25 december 2020
150 jaar vrijzinnigheid
22 november 2020
De rijke jongeling
18 oktober 2020
Omgang met elkaar
20 september 2020
overdenking
16 augustus 2020
de creativiteit van eva
21 juni 2020
Paasboodschap 2020
12 april 2020
overdenking Jezus
16 februari 2020
Overdenking Simson
19 januari 2020
kerstoverdenking
25 december 2019
de vrijheid van Paulus
15 december 2019
overdenking
24 november 2019
spiritualiteit toen en nu
20 oktober 2019
Overdenking (wantrouwen machthebbers)
15 september 2019
klein en groot
01 september 2019
Pinksteroverdenking
09 juni 2019
de vrouw
19 mei 2019
paasoverdenking
21 april 2019
de verzoekingen van Jezus
17 maart 2019
vergankelijkheid
17 februari 2019
de zin van religie
20 januari 2019
spiritualiteit van kerst
25 december 2018
Het kinderpardon
09 december 2018
Vertrouwen
09 december 2018
overdenking (verlies van godsbeelden)
25 november 2018
Overgangen
21 oktober 2018
De anderen
02 september 2018
De richting van je leven
17 juni 2018
Overdenking Pinksteren (bezinning)
20 mei 2018
paasoverdenking
01 april 2018
innerlijke tegenkracht
18 maart 2018
De verlamde man
19 februari 2018
Toren van Babel
21 januari 2018
Kerstoverdenking
25 december 2017
Job
26 november 2017
De zondebok
15 oktober 2017
Het tiende gebod
17 september 2017
vrijheid
03 september 2017
overdenking Pinksteren
04 juni 2017
Meimaand Mariamaand
14 mei 2017
Overdenking Pasen 2017
16 april 2017
Blijf niet staren op wat vroeger was
19 maart 2017
Het nut van religie
19 februari 2017
overdenking kerst
25 december 2016
Beloften
11 december 2016
De roeping van Mozes
20 november 2016
Licht
16 oktober 2016
De ongrijpbaarheid van de liefde
18 september 2016
Schuld en schaamte
03 juli 2016
Angst
19 juni 2016
Pinksterpreek
15 mei 2016
Paaspreek
27 maart 2016
De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan
21 februari 2016
Het vijfde gebod
17 januari 2016
Kerstpreek 2015
25 december 2015
Menselijk tegenover
21 juni 2015
De trooster, heilige geest
17 mei 2015
Macht
15 maart 2015
Grondhoudingen van het koninkrijk
15 februari 2015
Kerstpreek 2014
25 december 2014
Richteren11: 29-35
16 november 2014
Correcties van de ziel
19 oktober 2014
Lazarus
21 september 2014
Licht
18 mei 2014
Paaspreek 2014
20 april 2014
De heilige geest
16 maart 2014
De bruiloft te Kana
16 februari 2014
De verloren zoon
19 januari 2014
Identiteit
17 november 2013
Eerbied voor de schepping
20 oktober 2013
Onze schaduw
15 september 2013
De ander
16 juni 2013
Pinksterpreek
19 mei 2013
Luchtfietserij
21 april 2013
Paaspreek 2013
31 maart 2013
Het koninkrijk van Jezus
17 maart 2013
Bildung
17 februari 2013
Wetenschap en wijsheid
27 januari 2013
kerstpreek 2012
25 december 2012
Wat blijft en voorbijgaat
18 november 2012
Geest
21 oktober 2012
Religie
16 september 2012
Verlangen naar eenheid
17 juni 2012
Het buitenissige
20 mei 2012
De kunst van het liefhebben
18 maart 2012
Verwachtingen
19 februari 2012
Idealisme
29 januari 2012
kerstpreek 2011
24 december 2011
Mens en tijd
20 november 2011
Vrijzinnigheid
16 oktober 2011
Wat beweegt ons?
04 september 2011
Het verlangen naar macht
15 mei 2011
Het verlangen naar macht
17 april 2011
Religie en wetenschap
20 maart 2011
Beeldvorming
20 februari 2011
De grenzen van het ego
23 januari 2011
Kerstpreek 2010
25 december 2010
Richting zoeken
27 november 2010
Metamorfosen
21 november 2010
Het goede leven
19 september 2010
Het 7e zegel
20 juni 2010
Hoeders
18 april 2010
Het onzichtbare christendom
21 maart 2010
Mozes
21 februari 2010
Simson
17 januari 2010
De Christus
15 november 2009
Hebben en zijn
18 oktober 2009
Een eigen weg
06 september 2009
Bevrijding door liefde
05 juli 2009
De verborgen Jezus
21 juni 2009
Leven in verhalen
17 mei 2009
Betekenis van het Evangelie
19 april 2009
De ander
15 maart 2009
Geest van de waarheid
15 februari 2009
God als geheim in ons leven
25 januari 2009
Kerstpreek 2008
25 december 2008
Verzet en overgave
21 december 2008
Tien geboden
16 november 2008
Relatie mens/natuur
19 oktober 2008
Het mysterie mens
21 september 2008
De geest
18 mei 2008
Liefde als leidraad
20 april 2008
Symbolen
13 april 2008
Exodus
30 december 2007
De 2e kant van de mens
16 december 2007
Geloven in de toekomst
09 december 2007
Natuur
02 december 2007
Trouw aan jezelf
26 november 2007
Projectie
19 november 2007
Geloof, hoop en liefde
12 november 2007
Vergeving
05 november 2007
Het leven als geschenk
28 oktober 2007
Ziel en geest
21 oktober 2007
Hoop
14 oktober 2007
Onderweg
07 oktober 2007
Martha en Maria
30 september 2007

De bruiloft te Kana

Kern

Kana geeft ons het beeld van reinigend water dat in wijn verandert en het vertelt daarmee het hele verhaal van de missie van Jezus. Het oppervlakkige alledaagse leven is als gewoon water, maar een spiritueel leven in gemeenschap met anderen die dat leven ook willen nastreven, dat is als wijn.

Dat gegeven ligt helemaal in het verlengde van wat Jezus uitdroeg: innerlijke bevrijding, geen gehoorzaamheid aan geboden of wetten die de ziel benauwen en de drager van die ziel tot een ongelukkig en angstig mens maken. Water is het basale leven, wijn staat voor het geestrijke en vitaliserende bestaan.

De vertelling van de bruiloft in Kana is geen anekdotisch wonderverhaal, maar een inleiding op de komende leringen van Jezus.

Volledige tekst

Bijbeltekst: Johannes 2: 1-11


De wonderen van Jezus in het NT leveren in de theologie altijd de nodige problemen op. Het is voor weldenkende gelovigen moeilijk om deze verhalen zomaar te aanvaarden als historische gebeurtenissen die in een verleden zijn gebeurd en vervolgens door de evangelisten werden opgetekend. Ik heb er ook altijd moeite mee gehad en ik heb me vaak het hoofd gebroken over een uitleg die aan de ene kant recht doet aan de strekking van de Evangeliën en aan de andere kant geen aanslag is op ons verstand. Je kunt natuurlijk zeggen dat je de wonderverhalen moet nemen zoals ze zijn en verder niet teveel vragen moet stellen, maar dat bevredigt niet, omdat zo'n houding niet logisch is. Je kunt niet volhouden dat niets in de Evangeliën zonder een achterliggende bedoeling is geschreven en vervolgens de wonderverhalen dan maar behandelen als vertellingen waar je niet teveel aandacht aan moet besteden. 

Wat ik altijd in de uitleg over de wonderverhalen aantref is het gegeven dat wij naar deze verhalen kijken vanuit onze moderne gedachtewereld. We nemen wat er staat letterlijk en proberen dan een interpretatie daarbij te vinden die ons enigszins aannemelijk lijkt. Er zijn theologen die zeggen dat wonderdoeners in de tijd van Jezus veel voorkwamen en wonderen daarom ook in zijn levensloop zijn opgenomen. Er zijn er ook die zeggen dat de wonderen beschreven zijn om het verhaal overtuigender te maken, om juist hiermee de gedachte dat Jezus de zoon van God is, als een onbetwistbaar feit te presenteren. Maar dat overtuigt ook niet, ook al niet omdat er sprake is van incidentele bovennatuurlijke gebeurtenissen en de gaven die aan Jezus op dit gebied worden toegeschreven niet zijn gebruikt om deze wereld ook echt beter te maken.  

Het zoeken naar verklaringen op deze manier doet me denken aan een anekdote over Nasroeddin, een middeleeuwse wijze uit de soefi-traditie. In de anekdote treft iemand Nasroeddin aan terwijl hij over de grond kruipt. Zoekt u iets? vraagt de voorbijganger. Ja, zegt Nasroeddin, mijn sleutels. Waar bent u die dan kwijtgeraakt, is de wedervraag. In mijn huis, is het antwoord. Maar als u de sleutels in uw huis bent kwijtgeraakt, waarom zoekt u er hier buiten dan naar? Omdat het hier licht is, zegt Nasroeddin, thuis in het donker zie ik helemaal niks. 

Deze anekdote wordt vaak gezien als een grapje over onze neiging om het donker te ontwijken en alleen te zoeken waar het gemakkelijk is, daar waar je wat kunt zien. Maar het is hoogstwaarschijnlijk anders, namelijk om hiermee te zeggen dat je, als je iets zoekt, je niet altijd de gebaande wegen moet bewandelen die ons verstand en onze denkwereld ons voorschrijven, maar je de band met conventies en vanzelfsprekendheden moet doorsnijden. Laten we dat nu eens toepassen op het begrijpen van de wonderverhalen in het NT. 

De bruiloft van Kana is het eerste van de wonderen van Jezus. Hij verandert water in wijn en de wijn is van zeer goede kwaliteit. Als je het hierbij laat, doet het verhaal je eigenlijk niets. Water in wijn veranderen, dat kan niet, maar als het in de bijbel staat zal het misschien ooit zo wel zijn gebeurd, of iets dat daar op lijkt. Daar laat je het dan bij en het resultaat is geen verbreding of verdieping van je inzichten.  

Maar we weten dat de oude overleveringen abstracte dingen altijd vertellen met gebruikmaking van concrete beschrijvingen van de dingen en de mensen om ons heen.

En als je dan met die wetenschap in je hoofd je realiseert dat de Evangeliën er altijd op uit zijn om ons voor te houden dat we onze visie moeten veranderen en daardoor een rijker leven krijgen, krijgt de gebeurtenis van het water dat in wijn verandert een heel andere strekking dan een oppervlakkig wonderverhaal.  

Wijn is, vooral in de oudheid, een symbool voor de diepe vreugden in het leven. Wijn is wat ontstaat als je druiven perst en vervolgens laat gisten. De vloeistof die daaruit ontstaat heeft een belangrijke eigenschap: het beïnvloedt de manier waarop je tegen de dingen aankijkt. Iedereen die wel eens te diep in het glaasje heeft gekeken, weet hoe wijn je kan ontregelen, maar als je met het drinken van wijn op een verantwoorde manier omgaat, geeft het een weldadig en verruimend gevoel. Je ondergaat een bewustzijnsverandering.  

En dat is nu precies waar het Jezus om gaat: hij is er in al zijn leringen en vertellingen op uit om een verandering in ons bewustzijn te bewerkstelligen waardoor we de wereld anders gaan zien dan we gewend zijn. Als water in wijn verandert dan is dat zinnebeeldig bedoeld. Water, dat is het dragende fundament van het basale leven. Zonder water kan ons organisme niet overleven. Van water kun je zeggen dat het de onmisbare vloeistof is voor de instandhouding van alle leven, maar dat de spirituele dimensie van dat leven pas zichtbaar wordt als water in wijn verandert.  

Dat dat naar het Evangelie van Johannes gebeurt op een bruiloft, kan ook niet toevallig zijn, want het zegt iets over menselijke relaties. Het bewust samengaan van twee mensen voor de rest van hun leven heeft, net als water dat in wijn verandert, ook het karakter van een transformatie. Als twee mensen besluiten samen te gaan leven, dan wordt hun leven anders dan voorheen. Een gedeeld leven is iets anders dan een leven alleen. En als het goed is, dan is dat gedeelde leven rijker en complexer dan het leven dat de partners hadden voordat ze aan hun huwelijk begonnen. Als water de ongehuwde staat is, dan is het niet overdreven om te zeggen dat het samenleven van twee mensen zoveel schakeringen in ontwikkeling en in ingewikkeldheid kent, dat je dat samenleven kunt zien als wijn ten opzichte van water. Iets eenvoudiger kun je ook zeggen dat de verandering van water in wijn staat voor de dynamiek van het huwelijk. 

Het is ook niet zonder betekenis dat Johannes de aanwezigheid vermeldt van watervaten die bestemd waren voor het joodse reinigingsritueel. Het water dat Jezus in die vaten van zo'n 80 c.q. 120 liter inhoud laat storten, is normaliter reinigend water. Het reinigende water wordt hier dus omgezet naar een drank met een bedwelmende en vitaliserende werking. Van morele geboden naar ongebonden vreugde, van stijve regels naar bevrijdend plezier.  

Deze elementen liggen helemaal in het verlengde van wat Jezus uitdroeg: innerlijke bevrijding, geen gehoorzaamheid aan geboden of wetten die de ziel benauwen en de drager van die ziel tot een ongelukkig en angstig mens maken. Het beeld van reinigend water dat in wijn verandert, vertelt het hele verhaal van de missie van Jezus. Het oppervlakkige alledaagse leven is als gewoon water, maar een spiritueel leven in gemeenschap met anderen die dat leven ook willen nastreven, dat is als wijn. En zo is de vertelling van de bruiloft in Kana geen anekdotisch wonderverhaal, maar een inleiding op de komende leringen van Jezus. 

Al tientallen jaren lang is er een beweging gaande van afwending van geloof en christendom. Door de overheersende rol van de wetenschap en de vaak stijve vormelijkheid van kerkelijke instituten laten veel mensen de bijbel los omdat ze genoeg hebben van de manier waarop deze geschriften steeds weer werden uitgelegd als lessen in schuld en boete, als verhalen over zonde en berouw.  

Maar wie bereid is om de Evangeliën onbevangen te lezen zonder te luisteren naar de autoritaire stem van de traditie, komt tot de ontdekking dat deze teksten een diepe en universele spiritualiteit bevatten die op één lijn is te stellen met die van de andere heilige schriften uit het Boeddhisme, de Tao en de Veda's, de oude boeken uit het Hindoeïsme. Je hoeft geen christen te zijn om de Evangeliën te zien als bron van je spirituele leven en werken. Het pad dat deze teksten je willen wijzen is het pad dat naar geestelijke bevrijding voert en dat pad is niet voorzien van het bordje eigen weg. Nee, deze weg staat voor iedereen open, die de toegang niet is ontzegd door degenen die menen dat zij als enigen begrijpen wat de lessen van het NT zijn.

Er zijn verschillende manieren om spirituele zekerheid te vinden. Je kunt je bijvoorbeeld verbinden aan een dichtgetimmerde en ongecompliceerde leer, met een duidelijk afgetekend leiderschap en een nauwkeurig samengestelde catalogus van waarden en normen. Maar de filosofie van Jezus is radicaal anders. Die filosofie vraagt je om je open te stellen voor het leven, om je begrip te verdiepen en de verdediging van je overtuigingen op te geven. De dichtgetimmerde leer geeft alleen de illusie van zekerheid, die in stand wordt gehouden door rechtlijnige voorschriften. Maar de benadering van Jezus is gericht op een manier van leven vanuit een diepere bron, met normen en waarden die niet in regels kunnen worden vastgelegd omdat ze bij hem een zaak van het hart zijn. Zijn kijk op mensen als dragers van liefde, van begrip voor de ander en het andere, omvat het hele menselijke bestaan. 

In de Evangeliën maakt Jezus een duidelijk onderscheid tussen gelovigen die hun geloof in regels vatten - regels van gehoorzaamheid, erkenning van autoriteit, het in ere houden van tradities - en gelovigen die hun levenswijze door mededogen laten leiden. De oude weg is er een van autoriteit, schuld en beperking. De nieuwe weg is een nieuwe manier om het leven te ordenen, het is een weg die ertoe leidt om mensen te eren, niet vanwege hun positie, maar vanwege hun menselijkheid, het is een weg die ertoe leidt dat we dienend en genezend aanwezig willen zijn in de kring waarin wij leven. 

De cultuur waarin je leeft zal altijd proberen om je haar ideeën over goed of fout op te leggen, je haar verhaal te vertellen over hoe de dingen werken en wat wel of niet belangrijk is. Maar waar het echt om gaat, is dat je steeds weer je eigen verhaal voor je eigen leven ontwerpt zonder verloren te raken in de stroom van oordelen en vooroordelen die je omgeving onophoudelijk over je uitstort. De hedendaagse pseudo-mythologie van eigendunk en materialisme is een gevangenis waaruit je je kunt bevrijden door tot je te laten door dringen dat het verhaal van Jezus exemplarisch is als het gaat om bevrijding, om een andere manier van kijken dan we zijn gewend en dat het nooit maar dan ook nooit gericht is op geestelijke dwang, onderworpenheid aan gevestigde machten of het najagen van succes ten koste van jezelf of dat van anderen.

Ik legde het verhaal van Kana uit zoals ik het begrijp en zoals het tot mij spreekt. In die uitleg is hoop ik tot uitdrukking gekomen welke betekenis zo'n verhaal kan hebben als je bereid bent om de gebaande wegen te verlaten en de teksten onbevangen tot je te laten spreken. En is misschien ook duidelijker geworden dat de radicale filosofie van Jezus niet uitnodigt tot de hopeloze missie om hem in alles te willen navolgen en van onberispelijke gedrag te zijn, maar de liefde voor alles wat groeit en bloeit toe te laten in het hart en er vanuit dat hart op te reageren.