Mr.drs. Johan de Wit

Mr. drs. Johan de Wit is onze voorganger. Hij is in Leiden en in Kampen opgeleid tot jurist en theoloog. Naar eigen zeggen heeft hij zijn theologische studie ervaren als een heel uitgebreide cursus algemene ontwikkeling.

 

De verbeelding waartoe de menselijke geest in staat is, blijft hem verwonderen en vanuit die verwondering spoort hij ons aan tot zelfonderzoek.

Alles begint en eindigt bij het kennen van jezelf en wat ons is overgeleverd uit de oude boeken en met name de leringen en uitspraken van Jezus helpen ons daarbij. Door het filter van de man uit Nazareth kunnen wij de wereld anders zien dan wij gewend zijn en dat is, aldus Johan de Wit, het grote geheim van religieus zijn.

 

De vrijzinnigheid is voor hem de enige geloofsrichting waarin het raadsel van de verhouding tussen God en mens en ons bestaan in deze wereld op een aanvaardbare en voorstelbare manier ter sprake gebracht wordt.


Overdenkingen:
De wonderbaarlijke visvangst
20 oktober 2024
de onrechtvaardige rentmeester
22 september 2024
Godsbeelden
16 juni 2024
Pinksteren
19 mei 2024
religie en natuur
21 april 2024
Pasen
31 maart 2024
De zaaier
18 februari 2024
De plaats die je inneemt
21 januari 2024
licht en liefde
25 december 2023
de rijke jongeling
19 november 2023
In de storm
22 oktober 2023
De grensoverschrijdingen van Jezus
10 september 2023
De zaligsprekingen
18 juni 2023
Het vijfde gebod (eert uw vader en moeder)
14 mei 2023
paasoverdenking
09 april 2023
Oordelen
19 maart 2023
De schepping
19 februari 2023
schepping of evolutie
22 januari 2023
kerstoverdenking 2022
25 december 2022
Het offer van Abraham
20 november 2022
Zorgen voor de dag van morgen
16 oktober 2022
De menselijke geest
18 september 2022
herbezinning
04 september 2022
Pinksteroverdenking
05 juni 2022
De Christus van Paulus
15 mei 2022
Paasoverdenking
17 april 2022
Jotam
20 maart 2022
De onzekerheid van de ziel
20 februari 2022
Overdenking (Jezus en de armen)
16 januari 2022
Kerstoverdenking Zeist
25 december 2021
Grenzen van het ego
12 december 2021
Ruth
21 november 2021
Twijfels
17 oktober 2021
Overdenking (Jeremia en Jezus)
19 september 2021
Overdenking (David en Goliath)
15 augustus 2021
demonen
13 juni 2021
Pinksteroverdenking
23 mei 2021
Kerstoverdenking 2020
25 december 2020
150 jaar vrijzinnigheid
22 november 2020
De rijke jongeling
18 oktober 2020
Omgang met elkaar
20 september 2020
overdenking
16 augustus 2020
de creativiteit van eva
21 juni 2020
Paasboodschap 2020
12 april 2020
overdenking Jezus
16 februari 2020
Overdenking Simson
19 januari 2020
kerstoverdenking
25 december 2019
de vrijheid van Paulus
15 december 2019
overdenking
24 november 2019
spiritualiteit toen en nu
20 oktober 2019
Overdenking (wantrouwen machthebbers)
15 september 2019
klein en groot
01 september 2019
Pinksteroverdenking
09 juni 2019
de vrouw
19 mei 2019
de zin van religie
20 januari 2019
spiritualiteit van kerst
25 december 2018
Het kinderpardon
09 december 2018
Vertrouwen
09 december 2018
overdenking (verlies van godsbeelden)
25 november 2018
Overgangen
21 oktober 2018
De anderen
02 september 2018
De richting van je leven
17 juni 2018
Overdenking Pinksteren (bezinning)
20 mei 2018
paasoverdenking
01 april 2018
innerlijke tegenkracht
18 maart 2018
De verlamde man
19 februari 2018
Toren van Babel
21 januari 2018
Kerstoverdenking
25 december 2017
Job
26 november 2017
De zondebok
15 oktober 2017
Het tiende gebod
17 september 2017
vrijheid
03 september 2017
overdenking Pinksteren
04 juni 2017
Meimaand Mariamaand
14 mei 2017
Overdenking Pasen 2017
16 april 2017
Blijf niet staren op wat vroeger was
19 maart 2017
Het nut van religie
19 februari 2017
overdenking kerst
25 december 2016
Beloften
11 december 2016
De roeping van Mozes
20 november 2016
Licht
16 oktober 2016
De ongrijpbaarheid van de liefde
18 september 2016
Schuld en schaamte
03 juli 2016
Angst
19 juni 2016
Pinksterpreek
15 mei 2016
Paaspreek
27 maart 2016
De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan
21 februari 2016
Het vijfde gebod
17 januari 2016
Kerstpreek 2015
25 december 2015
Menselijk tegenover
21 juni 2015
De trooster, heilige geest
17 mei 2015
Macht
15 maart 2015
Grondhoudingen van het koninkrijk
15 februari 2015
Kerstpreek 2014
25 december 2014
Richteren11: 29-35
16 november 2014
Correcties van de ziel
19 oktober 2014
Lazarus
21 september 2014
Licht
18 mei 2014
Paaspreek 2014
20 april 2014
De heilige geest
16 maart 2014
De bruiloft te Kana
16 februari 2014
De verloren zoon
19 januari 2014
Identiteit
17 november 2013
Eerbied voor de schepping
20 oktober 2013
Onze schaduw
15 september 2013
De ander
16 juni 2013
Pinksterpreek
19 mei 2013
Luchtfietserij
21 april 2013
Paaspreek 2013
31 maart 2013
Het koninkrijk van Jezus
17 maart 2013
Bildung
17 februari 2013
Wetenschap en wijsheid
27 januari 2013
kerstpreek 2012
25 december 2012
Wat blijft en voorbijgaat
18 november 2012
Geest
21 oktober 2012
Religie
16 september 2012
Verlangen naar eenheid
17 juni 2012
Het buitenissige
20 mei 2012
De kunst van het liefhebben
18 maart 2012
Verwachtingen
19 februari 2012
Idealisme
29 januari 2012
kerstpreek 2011
24 december 2011
Mens en tijd
20 november 2011
Vrijzinnigheid
16 oktober 2011
Wat beweegt ons?
04 september 2011
Het verlangen naar macht
15 mei 2011
Het verlangen naar macht
17 april 2011
Religie en wetenschap
20 maart 2011
Beeldvorming
20 februari 2011
De grenzen van het ego
23 januari 2011
Kerstpreek 2010
25 december 2010
Richting zoeken
27 november 2010
Metamorfosen
21 november 2010
Het goede leven
19 september 2010
Het 7e zegel
20 juni 2010
Hoeders
18 april 2010
Het onzichtbare christendom
21 maart 2010
Mozes
21 februari 2010
Simson
17 januari 2010
De Christus
15 november 2009
Hebben en zijn
18 oktober 2009
Een eigen weg
06 september 2009
Bevrijding door liefde
05 juli 2009
De verborgen Jezus
21 juni 2009
Leven in verhalen
17 mei 2009
Betekenis van het Evangelie
19 april 2009
De ander
15 maart 2009
Geest van de waarheid
15 februari 2009
God als geheim in ons leven
25 januari 2009
Kerstpreek 2008
25 december 2008
Verzet en overgave
21 december 2008
Tien geboden
16 november 2008
Relatie mens/natuur
19 oktober 2008
Het mysterie mens
21 september 2008
De geest
18 mei 2008
Liefde als leidraad
20 april 2008
Symbolen
13 april 2008
Exodus
30 december 2007
De 2e kant van de mens
16 december 2007
Geloven in de toekomst
09 december 2007
Natuur
02 december 2007
Trouw aan jezelf
26 november 2007
Projectie
19 november 2007
Geloof, hoop en liefde
12 november 2007
Vergeving
05 november 2007
Het leven als geschenk
28 oktober 2007
Ziel en geest
21 oktober 2007
Hoop
14 oktober 2007
Onderweg
07 oktober 2007
Martha en Maria
30 september 2007

De plaats die je inneemt

Kern van de overdenking

Als u genodigd bent, ga dan niet op de eerste plaats aanliggen. Ga op de laatste plaats aanliggen, dan zal de gastheer misschien zeggen: vriend, kom maar naar voren.

 

Die houding stelt Jezus voor in deze gelijkenis. Hij wil er mee zeggen dat we die niet alleen moeten nastreven als we ergens te gast zijn, maar dat dat in ons hele leven geldt. Het is mogelijk ergens rustig aanwezig te zijn, anderen de ruimte te geven en zelf eenvoudig de plaats in te nemen die je toevalt. Je hoeft je zelf niet eindeloos te profileren, de plaats innemen die voor jou

de juiste is, dat is voldoende.

 

Overdenking (de plaats die je inneemt)

Onze koning en koningin nodigen zo’n 2 à 3 keer per jaar een aantal mensen uit voor een lunch op paleis Huis ten Bosch. De genodigden zijn mensen die zich op de een of andere manier verdienstelijk hebben gemaakt voor de samenleving. In april 2023, toen Wilem Alexander 10 jaar koning was, werden 100 mensen uitgenodigd voor zo’n zogenaamde uitblinkerslunch.

 

Wat zouden de gedachten zijn van mensen die voor zo’n lunch worden uitgenodigd. Je wordt uitgenodigd door iemand die duidelijk hoger op de maatschappelijke ladder staat dan jij zelf. Ongetwijfeld vraag je je dan van tevoren af wat je zult aan doen, en hoe je je zult moeten gedragen. Bereid je nog bepaalde gespreksonderwerpen voor om die, als de gelegenheid zich voordoet, naar voren te brengen? Voor sommigen zal het er misschien wel op lijken of ze een soort examen moeten doen. Examen in het juiste gedrag, omgangsvormen, tafelmanieren, hoe presenteer ik me op de beste manier? Eigenlijk is het een mengeling van ijdelheid en verlegenheid. Je weet wel dat je bescheiden moet blijven, maar je wilt ook niet door de mand vallen in zo’n vooraanstaand gezelschap.

 

Niet alleen de gasten bij een koninklijke uitblinkerslunch, maar ook daarbuiten natuurlijk vragen mensen zich af hoe ze zich moeten presenteren. Als ik denk aan alle reclames die ons aansporen om veel aandacht aan ons uiterlijk te besteden en als ik zie hoe ingewikkeld sommige kapsels van mannen en vrouwen eruit zien, dan kan het niet anders dan dat hele hordes mensen zich afvragen hoe ze bij een ander overkomen, en hoe die ander hen ziet.

 

Niet alleen op het terrein van het uiterlijk, maar ook in het intermenselijk verkeer komen zulke vragen aan de orde. Nodigt mijn gedrag de ander uit om mij sympathiek te vinden of mij tenminste welgezind te zijn? Ben ik bot of juist heel tactvol in de gesprekken die met anderen voer? In wezen zitten achter deze vragen latente gevoelens van onzekerheid over onszelf. Onzekerheid over de vraag of je wel goed genoeg bent in de ogen van een ander, of je wel aantrekkelijk of inspirerend genoeg bent. En eigenlijk blokkeren die vragen ons, drijft de onzekerheid over onszelf ons ertoe om de ander als het even kan te overtreffen. We zijn pas op ons gemak als dat lukt. En als dat niet lukt, worden we eerzuchtig. Want een ander komt misschien wat slimmer voor de dag dan wij, of hij weet iets beter te vertellen dan wij, in zulke gevallen slaat de onzekerheid en de neiging om zelf een slimmer duitje in het zakje te doen toe.

 

Want we willen toch graag op de eerste plaats staan. Als het even kan in het centrum van de belangstelling staan met een nog grappiger mop, met een nog spannender verhaal, met een nog spitsere woordspeling dan waarmee de ander de aandacht had. Valt het u ook niet op dat, wanneer iemand in het gezelschap zo’n spannend verhaal vertelt of een erg geslaagde grap debiteert, er altijd wel iemand bij is die dan ook zo’n soort verhaal of grap gaat vertellen?

 

De strijd om de eerste plaats heeft vele vormen en kent geen kant en klare recepten. Maar Jezus zegt ervan: die strijd is niet te winnen. Het in ons innerlijk verborgen motief is steeds dat wij wensen dat anderen ons erkennen en waarderen en wij, als het even kan ook nog geliefd worden. We doen daar onbewust of bewust aan mee en hoe we dat doen, dat hangt van onze karakterstructuur af. Maar die moeite die we er voor doen pakt ook wel eens verkeerd uit. Als duidelijk is dat je krampachtig bezig bent om je ster te laten stralen waar dat maar mogelijk is, dan wreekt zich dat genadeloos. De succesjes die je in die slag om je populariteit behaalt, zetten anderen onder druk en het moedigt hen aan om jou op hun beurt te overtreffen in spiritualiteit en spitsvondigheden. En als dat gebeurt, wordt het onrustig in de ziel.

 

Er is maar één manier om de ziel tot rust te brengen en dat is door je de gedachte voor te houden dat we we allemaal zijn uitgenodigd om brood te eten en dat we er allemaal bij horen. In de gelijkenis die ik las staat het met zoveel woorden:

Als u genodigd bent, ga dan niet op de eerste plaats aanliggen. Ga op de laatste plaats aanliggen, dan zal de gastheer misschien zeggen: vriend, kom maar naar voren.

 

Die houding stelt Jezus voor in deze gelijkenis. Hij wil er mee zeggen dat we die niet alleen moeten nastreven als we ergens te gast zijn, maar dat dat in ons hele leven geldt. Het is mogelijk ergens rustig aanwezig te zijn, anderen de ruimte te geven en zelf eenvoudig de plaats in te nemen die je toevalt. Je hoeft je zelf niet eindeloos te profileren, de plaats innemen die voor jou

de juiste is, dat is voldoende.

 

Dit is een mooi en nobel uitgangspunt, maar als ik kijk naar de dagelijkse praktijk, dan lijkt dit uitgangspunt toch wel een beetje utopisch. Want de vraag "Wat ben ik voor de ander" roept ook een tegenvraag op en die is "Wat is een ander voor mij". Wat voor voordeel brengt de ander mij en hoe kan ik dat bereiken. Contacten tussen mensen zijn nu eenmaal de gezamenlijke afspiegeling van hun wederzijdse gevoelens.

 

In heel veel studies kom je de veronderstelling tegen dat contacten tussen mensen worden aangegaan uit het belang dat zij daaraan hechten. En dat zijn dan vooral materiële belangen. Materiele belangen kunnen mensen onderling verbinden, er zijn belangrijke filosofische concepten ontwikkeld over het onderscheid tussen wat nuttig is voor het persoonlijke belang en wat nuttig is voor het algemene belang. Vaak komt het er dan op neer dat je zo moet handelen dat dit het grootste geluk voor het grootste deel van de mensen oplevert. Geluk wordt dan in die filosofie gedefinieerd als de afwezigheid van pijn en lijden. Het is het utiliteitsprincipe van de filosoof Bentham, maar in zijn filosofie ontbreekt de notie dat het voor bijna alle mensen ook aantrekkelijk is om macht over de ander te kunnen uitoefen. Sommigen raken zelfs bezeten door de drift om zich te kunnen laten gelden. Wij zien het om ons heen. Dictators genoeg. Ook volken genoeg die over andere volken willen heersen. Dat heeft niet veel te maken met grootste nut voor het grootste deel van de mensheid, maar het is nu eenmaal onze werkelijkheid.

 

Daarnaast: in onze eigen kleinere wereld is het van grote betekenis tot welke kringen wij behoren, wie bij wie wordt uitgenodigd. Wat de maatschappelijke positie van iemand is, kun je daaraan afmeten. Wie regelmatig met de minister luncht en kind aan huis is bij de hot shots van het grote bedrijfsleven, die heeft de grootste kans op succes. Maar het gaat om iets anders dan dat succes.

 

Het is niet denkbeeldig dat ook wederzijdse contacten die een materieel belang van beide partijen op het oog hebben, verbinding tussen mensen tot stand brengt en ze brengt naar de plaats die hen toekomt, maar in werkelijkheid geeft dat concept geen toegang tot het hart van de ander, want er zit altijd een onderstroom van heerschappij over een ander in dat wederzijdse contact over belangen. En zodra belangen een rol gaan spelen, - en dat is altijd het geval bij contacten die tot wederzijds voordeel moeten strekken - wordt het tussenmenselijk contact minder liefderijk en minder welwillend. Juist omdat deze contacten in veel gevallen in het teken van de jacht op een goede maatschappelijke positie staan.

 

Als Jezus het heeft over genodigden die de eerste plaats willen bezetten wil hij daarmee zeggen dat dit niet de manier moet zijn waarop wij met elkaar moeten omgaan. Mensen moeten niet met elkaar rivaliseren, ze moeten elkaar vitaliseren. We zagen dat het in de gelijkenis over het gastmaal met de hoogste en de laagste plaatsen gaat over twee vragen, de vraag "hoe kom ik bij de ander over" en de vraag "wat levert het contact met de ander mij op“. Die vragen verstoren volgens Jezus alle menselijke gevoelens.

 

Het gaat hem niet om het najagen van succes en aanzien, het gaat er hem om hoe wij onszelf in ons leven voelen. Ik vind dat heel fundamenteel. Als wij allemaal zijn uitgenodigd - het kwam al eerder aan de orde -dan hoeft niemand te vechten voor een toegangsbewijs, dan hoeven we niet aan te tonen wie we zijn door wat we hebben gepresteerd en waarvoor we ons hebben ingespannen.

Het leven is dan geen survival of the fittest, maar geeft het gevoel van gewenst zijn, het gevoel dat er altijd een welkom is voor degene die zich ermee tevreden stelt dat hij er is en die niet verkrampt raakt door de ambities die hij zichzelf oplegt.

 

Lucas is een bijzondere Evangelist. Waarschijnlijk is de schrijver van dit Evangelie een welgesteld man geweest die last had van schaamte tegenover zijn minder bedeelde medemens. Heel veel van zijn verhalen gaan over de tegenstelling arm en rijk, uitmondend in de conclusie dat de rijken het koninkrijk des hemels niet verdienen maar de armen juist wel. Exegeten zijn van mening dat Lucas behoorde tot de zogenaamde cynici, filosofen die zich keerden tegen de ontmenselijking van de cultuur waarin zij leefden. Zij waren van mening dat de mensen voortdurend hebzuchtiger werden, gieriger, uit op bezit en dat zij, om hun gewin en vooruitgang veilig te stellen, bereid waren om onder het voorwendsel van vrijheid oorlog te voeren en onmenselijkheden te begaan van elke denkbare aard

 

De gelijkenis die ik hier bespreek, past in deze zienswijze. Lucas breekt in dit verhaal een lans voor belangeloze goedheid. Een goedheid die niets te maken heeft met de rekenarij en berekening die een materieel voordeel zou moeten opleveren. Volgens alle gangbare opvattingen en wetten levert belangeloze goedheid in wezen niets tastbaars op.

 

Maar Jezus legt in dit Evangelie fragment andere maatstaven aan. In zijn verhaal schetst hij wat we gewend zijn te doen en vervolgens legt hij er de lat van de kritiek langs. Die kritiek leidt dan tot de conclusie dat onze inspanningen eigenlijk tot niets leiden als wij niet zien waar het in de kern van zaak om gaat: het zijn van een mens die rechtop kan staan tegenover zijn medemens omdat hij bereid is die medemens, met al zijn tekortkomingen en hebbelijkheden, te zien als de mens die hij zelf is. Dat is wat het leven van ons vraagt, al het andere is aards bezit dat door roest en mot wordt aangetast, er blijft niets van over.

 

In elke samenleving bestaan regels waardoor mensen worden buitengesloten. Elke groep kent een zekere machtsorde. Er zijn mensen die macht hebben en er zijn mensen die geen macht hebben. Er zijn bazen en ondergeschikten , mensen die trappen en mensen die getrapt worden. Jezus heeft een visioen van een samenleving die menselijk is, die hij gerealiseerd wil zien bij zijn eigen volk, in zijn eigen tijd, door middel van wat hij uitdraagt en leert.

 

Het is bekend dat Jezus zich uitgerekend steeds met tollenaars, publieke vrouwen en zondaars identificeerde en ze uitnodigde om met hem te praten. Als hij er naar gevraagd werd antwoordde hij: "Ik ben niet gekomen voor de gezonden, mijn Vader heeft mij gezonden voor de zieken“.Het is evenwel beslist niet ondenkbaar dat Jezus zijn bereidheid tot goedheid tegenover de uitgestotenen mede heeft ontwikkeld door zijn eigen ervaring van uitgestoten te zijn, doordat hij zelf het slachtoffer was van de koppige misverstanden die hem tot een verworpene maakten.

 

Hij streed tegen een cultuur waarin mensen voor het minste geringste werden veroordeeld en gestraft. Dat is in zijn ogen niet wat zijn Vader voor ogen stond. Want die Vader laat de zon opgaan over goeden en kwaden, hij laat het over beide regenen. Ook nog in onze eigen cultuur, zoveel eeuwen later nadat de Evangelien werden geschreven, is de veroordeling en bestraffing van medemensen voor talloze vergrijpen en overtredingen van nauwelijks humaan te noemen voorschriften nog aan de orde van de dag. Dat is tegen de aansporing van Christus dat wij belangeloos goed moeten zijn. Elke klein beetje goedheid maakt ons menselijker en dat is wat voor hem telt. Je kunt zuchtend vaststellen dat het na al die eeuwen nog steeds niet is gelukt om onze samenleving naar dit principe in te richten, maar het mag geen reden zijn om er niet voortdurend naar te streven.