Mr.drs. Johan de Wit

Mr. drs. Johan de Wit is onze voorganger. Hij is in Leiden en in Kampen opgeleid tot jurist en theoloog. Naar eigen zeggen heeft hij zijn theologische studie ervaren als een heel uitgebreide cursus algemene ontwikkeling.

 

De verbeelding waartoe de menselijke geest in staat is, blijft hem verwonderen en vanuit die verwondering spoort hij ons aan tot zelfonderzoek.

Alles begint en eindigt bij het kennen van jezelf en wat ons is overgeleverd uit de oude boeken en met name de leringen en uitspraken van Jezus helpen ons daarbij. Door het filter van de man uit Nazareth kunnen wij de wereld anders zien dan wij gewend zijn en dat is, aldus Johan de Wit, het grote geheim van religieus zijn.

 

De vrijzinnigheid is voor hem de enige geloofsrichting waarin het raadsel van de verhouding tussen God en mens en ons bestaan in deze wereld op een aanvaardbare en voorstelbare manier ter sprake gebracht wordt.


Overdenkingen:
De wonderbaarlijke visvangst
20 oktober 2024
de onrechtvaardige rentmeester
22 september 2024
Godsbeelden
16 juni 2024
Pinksteren
19 mei 2024
religie en natuur
21 april 2024
Pasen
31 maart 2024
De zaaier
18 februari 2024
De plaats die je inneemt
21 januari 2024
licht en liefde
25 december 2023
de rijke jongeling
19 november 2023
In de storm
22 oktober 2023
De grensoverschrijdingen van Jezus
10 september 2023
De zaligsprekingen
18 juni 2023
Het vijfde gebod (eert uw vader en moeder)
14 mei 2023
paasoverdenking
09 april 2023
Oordelen
19 maart 2023
De schepping
19 februari 2023
schepping of evolutie
22 januari 2023
kerstoverdenking 2022
25 december 2022
Het offer van Abraham
20 november 2022
Zorgen voor de dag van morgen
16 oktober 2022
De menselijke geest
18 september 2022
herbezinning
04 september 2022
Pinksteroverdenking
05 juni 2022
De Christus van Paulus
15 mei 2022
Paasoverdenking
17 april 2022
Jotam
20 maart 2022
De onzekerheid van de ziel
20 februari 2022
Overdenking (Jezus en de armen)
16 januari 2022
Kerstoverdenking Zeist
25 december 2021
Grenzen van het ego
12 december 2021
Ruth
21 november 2021
Twijfels
17 oktober 2021
Overdenking (Jeremia en Jezus)
19 september 2021
Overdenking (David en Goliath)
15 augustus 2021
demonen
13 juni 2021
Pinksteroverdenking
23 mei 2021
Kerstoverdenking 2020
25 december 2020
150 jaar vrijzinnigheid
22 november 2020
De rijke jongeling
18 oktober 2020
Omgang met elkaar
20 september 2020
overdenking
16 augustus 2020
de creativiteit van eva
21 juni 2020
Paasboodschap 2020
12 april 2020
overdenking Jezus
16 februari 2020
Overdenking Simson
19 januari 2020
kerstoverdenking
25 december 2019
de vrijheid van Paulus
15 december 2019
overdenking
24 november 2019
spiritualiteit toen en nu
20 oktober 2019
Overdenking (wantrouwen machthebbers)
15 september 2019
klein en groot
01 september 2019
Pinksteroverdenking
09 juni 2019
de vrouw
19 mei 2019
de zin van religie
20 januari 2019
spiritualiteit van kerst
25 december 2018
Het kinderpardon
09 december 2018
Vertrouwen
09 december 2018
overdenking (verlies van godsbeelden)
25 november 2018
Overgangen
21 oktober 2018
De anderen
02 september 2018
De richting van je leven
17 juni 2018
Overdenking Pinksteren (bezinning)
20 mei 2018
paasoverdenking
01 april 2018
innerlijke tegenkracht
18 maart 2018
De verlamde man
19 februari 2018
Toren van Babel
21 januari 2018
Kerstoverdenking
25 december 2017
Job
26 november 2017
De zondebok
15 oktober 2017
Het tiende gebod
17 september 2017
vrijheid
03 september 2017
overdenking Pinksteren
04 juni 2017
Meimaand Mariamaand
14 mei 2017
Overdenking Pasen 2017
16 april 2017
Blijf niet staren op wat vroeger was
19 maart 2017
Het nut van religie
19 februari 2017
overdenking kerst
25 december 2016
Beloften
11 december 2016
De roeping van Mozes
20 november 2016
Licht
16 oktober 2016
De ongrijpbaarheid van de liefde
18 september 2016
Schuld en schaamte
03 juli 2016
Angst
19 juni 2016
Pinksterpreek
15 mei 2016
Paaspreek
27 maart 2016
De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan
21 februari 2016
Het vijfde gebod
17 januari 2016
Kerstpreek 2015
25 december 2015
Menselijk tegenover
21 juni 2015
De trooster, heilige geest
17 mei 2015
Macht
15 maart 2015
Grondhoudingen van het koninkrijk
15 februari 2015
Kerstpreek 2014
25 december 2014
Richteren11: 29-35
16 november 2014
Correcties van de ziel
19 oktober 2014
Lazarus
21 september 2014
Licht
18 mei 2014
Paaspreek 2014
20 april 2014
De heilige geest
16 maart 2014
De bruiloft te Kana
16 februari 2014
De verloren zoon
19 januari 2014
Identiteit
17 november 2013
Eerbied voor de schepping
20 oktober 2013
Onze schaduw
15 september 2013
De ander
16 juni 2013
Pinksterpreek
19 mei 2013
Luchtfietserij
21 april 2013
Paaspreek 2013
31 maart 2013
Het koninkrijk van Jezus
17 maart 2013
Bildung
17 februari 2013
Wetenschap en wijsheid
27 januari 2013
kerstpreek 2012
25 december 2012
Wat blijft en voorbijgaat
18 november 2012
Geest
21 oktober 2012
Religie
16 september 2012
Verlangen naar eenheid
17 juni 2012
Het buitenissige
20 mei 2012
De kunst van het liefhebben
18 maart 2012
Verwachtingen
19 februari 2012
Idealisme
29 januari 2012
kerstpreek 2011
24 december 2011
Mens en tijd
20 november 2011
Vrijzinnigheid
16 oktober 2011
Wat beweegt ons?
04 september 2011
Het verlangen naar macht
15 mei 2011
Het verlangen naar macht
17 april 2011
Religie en wetenschap
20 maart 2011
Beeldvorming
20 februari 2011
De grenzen van het ego
23 januari 2011
Kerstpreek 2010
25 december 2010
Richting zoeken
27 november 2010
Metamorfosen
21 november 2010
Het goede leven
19 september 2010
Het 7e zegel
20 juni 2010
Hoeders
18 april 2010
Het onzichtbare christendom
21 maart 2010
Mozes
21 februari 2010
Simson
17 januari 2010
De Christus
15 november 2009
Hebben en zijn
18 oktober 2009
Een eigen weg
06 september 2009
Bevrijding door liefde
05 juli 2009
De verborgen Jezus
21 juni 2009
Leven in verhalen
17 mei 2009
Betekenis van het Evangelie
19 april 2009
De ander
15 maart 2009
Geest van de waarheid
15 februari 2009
God als geheim in ons leven
25 januari 2009
Kerstpreek 2008
25 december 2008
Verzet en overgave
21 december 2008
Tien geboden
16 november 2008
Relatie mens/natuur
19 oktober 2008
Het mysterie mens
21 september 2008
De geest
18 mei 2008
Liefde als leidraad
20 april 2008
Symbolen
13 april 2008
Exodus
30 december 2007
De 2e kant van de mens
16 december 2007
Geloven in de toekomst
09 december 2007
Natuur
02 december 2007
Trouw aan jezelf
26 november 2007
Projectie
19 november 2007
Geloof, hoop en liefde
12 november 2007
Vergeving
05 november 2007
Het leven als geschenk
28 oktober 2007
Ziel en geest
21 oktober 2007
Hoop
14 oktober 2007
Onderweg
07 oktober 2007
Martha en Maria
30 september 2007

overdenking

Kern van de overdenking (gemeenschap)

De werkelijkheid die ons soms overstijgt roept het verlangen in je op om je op sommige tijdstippen en plekken te kunnen hernemen,  om af en toe even op adem te komen. En dat is nou precies de betekenis van het lidmaatschap van een gemeenschap waarin je je thuis kan voelen. Een gemeenschap van mensen die  elkaar niet overvragen, die in vertrouwen met elkaar omgaan en elkaar niet de maat nemen op hun positie, hun overtuigingen of hun kennis en kunde

 

Overdenking

Vandaag, 16 augustus, wordt in de katholieke kerk gevierd dat Maria ten hemel is opgenomen. 150 jaar geleden, tijdens het eerste Vaticaanse concilie in 1870, vroegen 200 bisschoppen om de dogmatische definitie van de lichamelijke tenhemelopneming van Maria. Het duurde even, maar 80 jaar later, in 1950, kondigde paus Pius XII het dogma af. Wij roepen uit, verklaren en definiëren dat het een door God geopenbaard  dogma is: dat de onbevlekte moeder Gods, altijd maagd Maria, na het voltooien van haar aardse levensbaan, met lichaam en ziel tot de hemelglorie is opgenomen. Hoe die openbaring door God tot stand is gekomen, blijft onduidelijk. In ieder geval niet via de bijbel: het NT vermeldt niets over een ten hemelopneming van Maria.

 

Een dogma dat tot stand is gekomen na een verzoek van bisschoppen in 1870, 150 jaar geleden. Dit jaar is het ook 150 jaar geleden dat de voorloper van onze landelijke vrijzinnigheid, de Nederlandse Protestanten Bond, werd opgericht. Een groter verschil in spirituele beleving van religieuze gemeenschappen kun je met deze twee gebeurtenissen in 1870 waarschijnlijk niet illustreren. Enerzijds de oriëntatie op het bovennatuurlijke van de bisschoppen, de moeder van Jezus Christus die bij God in de hemel wordt opgenomen, anderzijds de opkomst van de vrijzinnigheid van Opzoomer en zijn medestanders die de wonderverhalen in de bijbel niet meer als waar en echt gebeurd willen aanvaarden en de godsdienst in overeenstemming willen brengen met de wetenschappelijke inzichten over het waarheidsgehalte van de protestants-christelijke geloofsovertuigingen.

 

Het landelijk bestuur van onze vereniging wilde het 150 jarig jubileum van onze vrijzinnigheid natuurlijk vieren en stelde, zoals dat te doen gebruikelijk is, een commissie in om die viering te organiseren. Ik werd tot voorzitter van die commissie benoemd en we hadden grootse plannen. Op 6 juni, de dag waarop de protestanten bond in 1870 werd opgericht, zouden we bij elkaar komen om er een feest van te maken. Dat ging door corona niet door, veel mensen in een ruimte, dat was veel te gevaarlijk. We stelden het uit tot 31 oktober, maar de 1,5 meter is dan waarschijnlijk nog wel van kracht en daar zullen we rekening mee moeten houden. Maar het zal met wat speciale voorzieningen wel lukken.

 

Een van de onderdelen van viering zou bestaan in het schrijven van een essay over vrijzinnigheid en mij werd verzocht om zo’n essay te schrijven. Dat is inmiddels gebeurd en in het essay doe ik een poging om de religieuze vragen die in de vrijzinnigheid gesteld worden, in kaart te brengen. ik stond met name stil bij de vraag of een vrijzinnige theologie mogelijk is en wat de hindernissen voor zo’n theologie zijn. In zo’n theologie zou je zeker afstand moeten nemen van klassiek religieus taalgebruik, maar dat taalgebruik leidt een taai leven en sporen daarvan zie je ook nog steeds terug in het seculiere leven.

 

Neem bij voorbeeld het taalgebruik in de sport. Daarin vind je nog steeds sporen van het godsdienstig jargon. Supporters van voetbalclubs aanbiddenhun vereniging. De spelers van Ajax worden soms godenzonengenoemd, het stadion (de kuip) van Feijenoord is een voetbaltempelen finales van toernooien kunnen worden gespeeld op het heilige gras van Wembley. Nieuwe Feijenoord spelers komen aan het begin van het voetbalseizoen letterlijk uit dehemel vallen. Ze dalen op de Open Dag met een helikopter neer in de kuip. Johan Cruyff heeft bij Ajax de status van verlosser, die het evangelie van het totaalvoetbal over de wereld heeft verspreid.

Grote wielerrondes zoals de Ronde van Vlaanderen en de helserit over de kasseien van Parijs/Roubaix hebben de status van bedevaartstochten. Omdat in de topsport factoren als geluk, toeval, bovenmenselijke prestaties, pijn en afzien belangrijk zijn, grijpt men voor beschrijvingen vaak terug op religieuze kernwoorden. Ploegmaten offeren zich voor elkaar op,  en ook belangrijke sleutelmomenten in het leven kunnen met clubsymboliek worden omgeven. Bij PSV kun je trouwen op de middenstip, bij NAC Breda en SC Cambuur-Leeuwarden kun je een lijkkist bestellen inde clubkleuren en Feijenoord biedt in samenwerking met Monuta een Feijenoord Uitvaart aan, inclusief een laatste ereronde door het stadion in Rotterdam.

 

Ik wil maar zeggen: het is niet zo eenvoudig om de bestaande religieuze taal opnieuw uit te vinden. In de vrijzinnigheid tref je wel bezwaren aan tegen woorden als “kerk”, “dienst” of “predikant”. Maar als je kerk vervangt door gebouw en dienst door zondagse samenkomst, dan verdwijnt er toch iets van het sacrale, het niet-alledaagse dat met die woorden al sinds onheuglijke tijden samenhangt. In de vrijzinnigheid is een predikant geen prediker, maar voorganger. Hij of zij gaat voor in diensten, en de term voorganger sluit daarbij aan. Maar het is ook wel een beetje pretentieuze term, want voorganger zijn, dat kan ook slaan op iemand die nieuwe wegen inslaat, de rol van gids vervult en de weg wijst aan degenen die hem volgen. Of dat altijd zo is met een voorganger….. ik laat het maar even rusten.

 

Niet alleen het klassieke taalgebruik, ook de verschillen tussen de opvattingen van vrijzinnigen onderling vormen een moeilijk te nemen horde voor het ontwerpen van een vrijzinnige theologie. Ik schreef het ook in mijn essay: in de vrijzinnigheid is maar één ding heilig: ieders persoonlijke geloofsbeleving. En daarnaast zijn er nog heel veel vrijzinnigen die nog erg gehecht zijn aan de traditionele christelijke gebruiken en rituelen en daar liever ook geen afstand van willen doen. En om het helemaal ingewikkeld te maken: daartegenover staat een grote groep van vrijzinnigen die juist wel afscheid willen nemen van die oude gebruiken en het liefst totaal nieuwe vormen van religieuze beleving zouden willen ontwerpen.

 

En hier zit dus het moeilijke punt voor bedenken van een theologie voor vrijzinnigen. Een groep mensen waarvan ieder er een hoogst persoonlijk geloofsovertuiging op na houdt, die krijg je niet verenigd achter een tekst die ieder lid van de groep aanspreekt. Dat is een illusie en misschien moet je dat ook helemaal niet nastreven. En daarmee kwam ik op een dood spoor in mijn worsteling met de vraag of zoiets als een theologie voor vrijzinnigen mogelijk kan zijn. En dan laat ik nog maar even beschouwing of daar überhaupt wel behoefte aan is, aan zo’n theologie. Maar in weerwil daarvan ….. ook al zijn er geen definities mogelijk, ik wil toch nadenken en iets zeggen over de belangrijkste kenmerken van de geestelijke houding van vrijzinnigen. Ik kan, vind ik,  niet volstaan met de opmerking dat het vrijzinnig geloven zich niet in woorden laat vangen. Hier en daar hoor je in onze kringen wel dat we helemaal niet meer moeten stilstaan bij de vraag of we eigenlijk wel geloven en dat dat helemaal niet interessant is, maar dat is me te gemakkelijk. Want we hebben als leden van deze groep wel gedeelde eigenschappen en opvattingen over de werkelijkheid waarin wij leven en die opvattingen en die eigenschappen kun je benoemen.

 

De werkelijkheid vraagt het nodige van ons. In het dagelijkse leven spelen we allerlei rollen. Op één dag kun je zowel echtgenoot, grootouder, autobestuurder of fietser, klant van de supermarkt, buurman of buurvrouw, partner, schrijver, zanger, bestuurslid of sportliefhebber zijn. Wie je bent en hoe je in het leven staat is de som van al die rollen en het kan gebeuren dat tussen die rollen conflicten ontstaan.

 

 In onze hedendaagse wereld worden we vooral als consument benaderd en krijgen we via de moderne media aansporingen op ieder denkbaar gebied. We krijgen adviezen over hoe we gezond moeten leven, we krijgen aanbevelingen om spullen te kopen om het bestaan te veraangenamen en we hebben te maken met een overheid die van alles aan ons vraagt. Af en toe vermoeien al die prikkels van buiten je en heb je behoefte aan een beetje ingetogenheid, een beetje ruimte om even niet te worden gestoord met vragen en adviezen. Al die activiteiten van de marketingindustrie waarmee we worden bekogeld hebben één ding gemeen: ze zijn allemaal gericht op ons als individu. Het individu moet aan zichzelf werken, het individu moet zich goed en evenwichtig voelen en het individu moet zichzelf kunnen verwennen. Zo ongeveer ziet de wereld om ons heen eruit. Ik chargeer misschien een beetje, maar ik denk dat het beeld dat ik schetste voor iedereen wel herkenbaar is.

 

De werkelijkheid die ons soms overstijgt roept het verlangen in je op om je op sommige tijdstippen en plekken te kunnen hernemen,  om af en toe even op adem te komen. En dat is nou precies de betekenis van het lidmaatschap van een gemeenschap waarin je je thuis kan voelen. Een gemeenschap van mensen die  elkaar niet overvragen, die in vertrouwen met elkaar omgaan en elkaar niet de maat nemen op hun positie, hun overtuigingen of hun kennis en kunde. Dat element, het bijzondere en stimulerende van een gemeenschap, had ik nog niet meegenomen in mijn bespiegeling over het religieuze aspect van vrijzinnigheid, maar juist in deze coronatijd word je daarmee geconfronteerd. Onbevangen contact is niet mogelijk, allerlei regels gelden voor onze samenkomsten en je beseft, nu je het kwijt bent, hoe groot het belang van dat onbevangen contact eigenlijk is.

 

In mijn essay bij 150 jaar vrijzinnigheid heb ik een alinea gewijd aan de menselijke beleving van de wereld die hem op gezette of ongezette tijden overstijgt. Dat dat het verlangen oproept om die werkelijkheid te kunnen hanteren en dat we daarbij gebruik maken van onze intuïtie dat achter de uiterlijk waarneembare dingen krachten schuilgaan die je kunt beleven maar niet verklaren. Ik had daarbij ook nog kunnen schrijven dat het vormen en in standhouden van een gemeenschap die mensen een plaats in het grote geheel geeft, een buitengewoon effectief middel is om je staande te houden in de waan van alle dag. En zo kom ik erop dat het onderhouden van een gemeenschap een onmisbaar bestanddeel is van vrijzinnige religiositeit. Waarom je deel wil uitmaken van zo’n gemeenschap en waarom je daar wel bij vaart, je kunt het eigenlijk niet verklaren, maar je beleeft het wel en je weet in je binnenste dat je het nodig hebt voor het gezond houden van je ziel.

 

In alle teksten over religie, over traditie en over nieuwe vormen van spiritualiteit mag het woord gemeenschap niet ontbreken. Want daar, in de gemeenschap, daar gebeurt het. Daar vind je de stimulans om anders naar de wereld te kijken dan je wordt voorgehouden en daar onderga je de werking van contact tussen mensen die elkaar welgezind zijn en geen belangenstrijd wordt gestreden over wie de beste, de knapste of de slimste is. Zo’n gemeenschap hebben wij en ten gronde voldoen we daarmee aan de wens van het evangelie: het nastreven van een fijnzinnige omgang met elkaar. Dat doen we en het is alle moeite waard om dat, ook in deze coronatijd, te blijven doen