Mr.drs. Johan de Wit

Mr. drs. Johan de Wit is onze voorganger. Hij is in Leiden en in Kampen opgeleid tot jurist en theoloog. Naar eigen zeggen heeft hij zijn theologische studie ervaren als een heel uitgebreide cursus algemene ontwikkeling.

 

De verbeelding waartoe de menselijke geest in staat is, blijft hem verwonderen en vanuit die verwondering spoort hij ons aan tot zelfonderzoek.

Alles begint en eindigt bij het kennen van jezelf en wat ons is overgeleverd uit de oude boeken en met name de leringen en uitspraken van Jezus helpen ons daarbij. Door het filter van de man uit Nazareth kunnen wij de wereld anders zien dan wij gewend zijn en dat is, aldus Johan de Wit, het grote geheim van religieus zijn.

 

De vrijzinnigheid is voor hem de enige geloofsrichting waarin het raadsel van de verhouding tussen God en mens en ons bestaan in deze wereld op een aanvaardbare en voorstelbare manier ter sprake gebracht wordt.


Overdenkingen:
hoe te leven
19 januari 2025
een kerstverhaal
25 december 2024
kerstoverdenking
25 december 2024
Herdenking overledenen
17 november 2024
De wonderbaarlijke visvangst
20 oktober 2024
de onrechtvaardige rentmeester
22 september 2024
Godsbeelden
16 juni 2024
Pinksteren
19 mei 2024
religie en natuur
21 april 2024
Pasen
31 maart 2024
De zaaier
18 februari 2024
De plaats die je inneemt
21 januari 2024
licht en liefde
25 december 2023
de rijke jongeling
19 november 2023
In de storm
22 oktober 2023
De grensoverschrijdingen van Jezus
10 september 2023
De zaligsprekingen
18 juni 2023
Het vijfde gebod (eert uw vader en moeder)
14 mei 2023
paasoverdenking
09 april 2023
Oordelen
19 maart 2023
De schepping
19 februari 2023
schepping of evolutie
22 januari 2023
kerstoverdenking 2022
25 december 2022
Het offer van Abraham
20 november 2022
Zorgen voor de dag van morgen
16 oktober 2022
De menselijke geest
18 september 2022
herbezinning
04 september 2022
Pinksteroverdenking
05 juni 2022
De Christus van Paulus
15 mei 2022
Paasoverdenking
17 april 2022
Jotam
20 maart 2022
De onzekerheid van de ziel
20 februari 2022
Overdenking (Jezus en de armen)
16 januari 2022
Kerstoverdenking Zeist
25 december 2021
Grenzen van het ego
12 december 2021
Ruth
21 november 2021
Twijfels
17 oktober 2021
Overdenking (Jeremia en Jezus)
19 september 2021
Overdenking (David en Goliath)
15 augustus 2021
demonen
13 juni 2021
Pinksteroverdenking
23 mei 2021
Kerstoverdenking 2020
25 december 2020
150 jaar vrijzinnigheid
22 november 2020
De rijke jongeling
18 oktober 2020
Omgang met elkaar
20 september 2020
overdenking
16 augustus 2020
de creativiteit van eva
21 juni 2020
Paasboodschap 2020
12 april 2020
overdenking Jezus
16 februari 2020
Overdenking Simson
19 januari 2020
kerstoverdenking
25 december 2019
de vrijheid van Paulus
15 december 2019
overdenking
24 november 2019
spiritualiteit toen en nu
20 oktober 2019
Overdenking (wantrouwen machthebbers)
15 september 2019
klein en groot
01 september 2019
Pinksteroverdenking
09 juni 2019
de vrouw
19 mei 2019
de zin van religie
20 januari 2019
spiritualiteit van kerst
25 december 2018
Het kinderpardon
09 december 2018
Vertrouwen
09 december 2018
overdenking (verlies van godsbeelden)
25 november 2018
Overgangen
21 oktober 2018
De anderen
02 september 2018
De richting van je leven
17 juni 2018
Overdenking Pinksteren (bezinning)
20 mei 2018
paasoverdenking
01 april 2018
innerlijke tegenkracht
18 maart 2018
De verlamde man
19 februari 2018
Toren van Babel
21 januari 2018
Kerstoverdenking
25 december 2017
Job
26 november 2017
De zondebok
15 oktober 2017
Het tiende gebod
17 september 2017
vrijheid
03 september 2017
overdenking Pinksteren
04 juni 2017
Meimaand Mariamaand
14 mei 2017
Overdenking Pasen 2017
16 april 2017
Blijf niet staren op wat vroeger was
19 maart 2017
Het nut van religie
19 februari 2017
overdenking kerst
25 december 2016
Beloften
11 december 2016
De roeping van Mozes
20 november 2016
Licht
16 oktober 2016
De ongrijpbaarheid van de liefde
18 september 2016
Schuld en schaamte
03 juli 2016
Angst
19 juni 2016
Pinksterpreek
15 mei 2016
Paaspreek
27 maart 2016
De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan
21 februari 2016
Het vijfde gebod
17 januari 2016
Kerstpreek 2015
25 december 2015
Menselijk tegenover
21 juni 2015
De trooster, heilige geest
17 mei 2015
Macht
15 maart 2015
Grondhoudingen van het koninkrijk
15 februari 2015
Kerstpreek 2014
25 december 2014
Richteren11: 29-35
16 november 2014
Correcties van de ziel
19 oktober 2014
Lazarus
21 september 2014
Licht
18 mei 2014
Paaspreek 2014
20 april 2014
De heilige geest
16 maart 2014
De bruiloft te Kana
16 februari 2014
De verloren zoon
19 januari 2014
Identiteit
17 november 2013
Eerbied voor de schepping
20 oktober 2013
Onze schaduw
15 september 2013
De ander
16 juni 2013
Pinksterpreek
19 mei 2013
Luchtfietserij
21 april 2013
Paaspreek 2013
31 maart 2013
Het koninkrijk van Jezus
17 maart 2013
Bildung
17 februari 2013
Wetenschap en wijsheid
27 januari 2013
kerstpreek 2012
25 december 2012
Wat blijft en voorbijgaat
18 november 2012
Geest
21 oktober 2012
Religie
16 september 2012
Verlangen naar eenheid
17 juni 2012
Het buitenissige
20 mei 2012
De kunst van het liefhebben
18 maart 2012
Verwachtingen
19 februari 2012
Idealisme
29 januari 2012
kerstpreek 2011
24 december 2011
Mens en tijd
20 november 2011
Vrijzinnigheid
16 oktober 2011
Wat beweegt ons?
04 september 2011
Het verlangen naar macht
15 mei 2011
Het verlangen naar macht
17 april 2011
Religie en wetenschap
20 maart 2011
Beeldvorming
20 februari 2011
De grenzen van het ego
23 januari 2011
Kerstpreek 2010
25 december 2010
Richting zoeken
27 november 2010
Metamorfosen
21 november 2010
Het goede leven
19 september 2010
Het 7e zegel
20 juni 2010
Hoeders
18 april 2010
Het onzichtbare christendom
21 maart 2010
Mozes
21 februari 2010
Simson
17 januari 2010
De Christus
15 november 2009
Hebben en zijn
18 oktober 2009
Een eigen weg
06 september 2009
Bevrijding door liefde
05 juli 2009
De verborgen Jezus
21 juni 2009
Leven in verhalen
17 mei 2009
Betekenis van het Evangelie
19 april 2009
De ander
15 maart 2009
Geest van de waarheid
15 februari 2009
God als geheim in ons leven
25 januari 2009
Kerstpreek 2008
25 december 2008
Verzet en overgave
21 december 2008
Tien geboden
16 november 2008
Relatie mens/natuur
19 oktober 2008
Het mysterie mens
21 september 2008
De geest
18 mei 2008
Liefde als leidraad
20 april 2008
Symbolen
13 april 2008
Exodus
30 december 2007
De 2e kant van de mens
16 december 2007
Geloven in de toekomst
09 december 2007
Natuur
02 december 2007
Trouw aan jezelf
26 november 2007
Projectie
19 november 2007
Geloof, hoop en liefde
12 november 2007
Vergeving
05 november 2007
Het leven als geschenk
28 oktober 2007
Ziel en geest
21 oktober 2007
Hoop
14 oktober 2007
Onderweg
07 oktober 2007
Martha en Maria
30 september 2007

De Christus

Kern

De Christus uit de Evangeliën is geen mens, hij is een idee. Een zinnebeeld voor de waarden die wij in onszelf moeten zoeken en koesteren.


Volledige tekst

In de ‘gebroeders Karamazov’ van Dostojevski komt de legende van de grootinquisiteur voor. In die legende komt Christus terug op aarde in de zestiende eeuw, in Sevilla. Het volk is helemaal in zijn ban en loopt uit. Op het voorplein van de kathedraal wordt hij bejubeld en wekt hij een meisje, dat men op het punt stond te begraven, op uit de dood. Op dat ogenblik verschijnt de kardinaal en grootinquisiteur die op hetzelfde plein al honderd ketters heeft laten verbranden. De grootinquisiteur laat Christus arresteren en gooit hem in de cel. In de avond zoekt hij de gevangene op en vraagt hij waarom hij, de Christus, hem, de kardinaal voor de voeten komt lopen. "Jij wilde de mensen vrij maken", zegt de inquisiteur, "maar dat hebben wij in jouw naam gedaan. De mensen zijn er nu meer dan ooit van overtuigd dat ze volkomen vrij zijn, maar intussen hebben ze die vrijheid gehoorzaam aan onze voeten gelegd. Jij ging de wereld in met lege handen en je hebt ze een vrijheid beloofd die ze niet aan kunnen. Vrijheid zonder gezag is onverdraaglijk voor een mens, een vrij mens zal zijn vrijheid altijd zo gauw mogelijk willen overdragen aan een ander. Wij hebben dit begrepen en wij hebben hun vrijheid gebaseerd op het gezag van de kerk. En de mensen zijn blij dat ze weer als een kudde worden geleid. Morgen zie je die gehoorzame kudde hete kolen op je brandstapel gooien waarop ik je zal laten branden."

De inquisiteur is uren aan het woord en wacht gespannen op de reactie van de gevangene. Maar die zegt niets en kijkt hem alleen maar met een kalme en doordringende blik aan. De kardinaal zou willen dat de ander iets tegen hem zei, maar in plaats daarvan loopt die naar hem toe en drukt hij zwijgend een kus op zijn bloedeloze lippen. Dat is zijn antwoord. De kardinaal huivert, loopt naar de deur, opent deze en zegt: "Ga heen. Ga heen en kom hier nooit meer terug." En hij laat hem gaan naar de donkere stegen van de stad.

Dostojevski klaagt met deze legende de kerk aan, die volgens hem de boodschap van het Evangelie heeft verraden. De kerk heeft de mensen - overigens met hun instemming - van deze boodschap vervreemd in de overtuiging dat ze dat voor hun bestwil deed. De gesprekspartner van Christus is natuurlijk niet voor niets de grootinquisiteur. Want de inquisitie staat voor het martelen en doden van mensen uit naam van de christelijke naastenliefde.

Mensen onderdrukken en monddood maken in naam van de naastenliefde, het is een gruwelijk bijverschijnsel van godsdiensten en ideologieën. Maar de grootinquisiteur had ongetwijfeld gelijk toen hij tegen Jezus zei dat de mens vaak voor veiligheid zal kiezen in plaats van voor vrijheid. Het heeft meer dan vijftien eeuwen geduurd voordat de eis om vrij te zijn de kerkelijke heerschappij heeft doen verdwijnen en de mens zelfstandig durfde te gaan denken. Maar ook daarna, in de moderne geschiedenis, zijn er nog voorbeelden aan te wijzen van mensen die hun vrijheid in de handen van anderen leggen. De totalitaire staten die er waren en er nog steeds zijn, zij laten zien hoe moeilijk het is om om te gaan met je persoonlijke vrijheid en ook uit de voormalige DDR hoor je geluiden als "vroeger hadden we allemaal een huis en werk". In Exodus is het niet anders.

Bij vrijheid gaat het om de vrijheid te houden waarin je echt kan kiezen voor je hart.

En de Christus van het Evangelie wil de mens er op wijzen dat hij die vrijheid moet blijven nastreven, in welke omstandigheden ook. Daar gaat het met name over in het fragment van het gesprek van Jezus met de Samaritaanse vrouw. In dit gesprek komt nadrukkelijk de verinnerlijking van het spirituele leven en de geloofsvrijheid aan de orde.

De vrouw vraagt Jezus waar, op welke plaats, God moet worden vereerd. In de tempel of op de berg Gerizim. Het antwoord van Jezus is verbluffend visionair gezien de geloofspraktijk van die tijd. God werd in zijn cultuur op heilige plaatsen aanbeden, plaatsen van de enige goddelijke waarheid. Maar hier wordt door hem gezegd: "Geloof me, er komt een tijd dat jullie noch op deze berg, noch in Jeruzalem de Vader zullen aanbidden". Gevolgd door de woorden: "Maar er komt een tijd, en die tijd is nu gekomen, dat wie de vader echt aanbidt, hem aanbidt in geest en waarheid".

God aanbidden in geest en in waarheid. Niet een of ander religieus gebouw of tempel, maar de menselijke geest is de ene heilige plaats voor de ontmoeting met God. De ontmoeting met het heilige vindt plaats in het hart van de mens. Dat is de enige ware tempel waar je de relatie met de bron van alle Zijn, met het Absolute, met God, met het Onzegbare, kunt verdiepen en verrijken.

Niet via de uitwendige kenmerken van geloof, maar door af te dalen tot in het diepste van je wezen ontmoet je God. Christus brengt dat herhaaldelijk in herinnering als hij zegt dat het koninkrijk van God binnen ons bereik is (Lukas 17) en het koninkrijk binnen en buiten ons is (Matteüs en Thomas).

In onze kring zijn wij bezig om een nieuwe visie op het oude christelijke geloof te ontwikkelen. Die visie zou je kunnen samenvatten met de zin: wij nemen de bijbel serieus, maar niet letterlijk. We zien de bijbel als een verzameling verhalen die niet echt gebeurd zijn, maar ons wel veel te vertellen hebben over wie wij zijn en wat zich in onze ziel voltrekt.

Ook de figuur van Jezus Christus komt hierdoor in een ander perspectief te staan. Als hoofdpersoon uit de Evangeliën onttrekt hij zich aan iedere rationele benadering. Wonderen, onverklaarbare genezingen, de verheerlijking op de berg, de doop in de Jordaan, de verzoekingen in de woestijn (gesprekken met de duivel, contact met engelen), al die verhalen drijven de spot met het gezonde verstand.

Maar verhalen die ons verstand beledigen accepteren wij niet. De stroom van boeken en artikelen over Jezus van Nazareth is dan ook eindeloos. Niet alleen theologen, maar ook historici, journalisten en romanschrijvers publiceren over hem. Van alle mogelijke richtingen zijn er steeds weer mensen die proberen te beschrijven wie Jezus volgens hen is geweest. Niet alleen in gedrukte publicaties, maar ook in films, radio- en televisieprogramma's en op internet is hij voorwerp van belangstelling. Bij gebrek aan betrouwbare historische bronnen ontstaan de wildste theorieën over hem. Bijna altijd gaat het dan over de ‘historische’ Jezus, want op de een of andere manier is dat waar de schrijvers en hun lezers op aanslaan: een echt mens, die werkelijk heeft rondgelopen en gepreekt, die echt wonderen heeft verricht en echt geesten heeft uitgedreven, daar willen we alles van weten en van horen.

Het heeft naar mijn mening geen enkele zin om steeds weer op zoek te gaan naar de historische Jezus, want hij blijft net zo onvindbaar als de Hof van Eden of de berg waar de ark van Noach op is gestrand na de zondvloed. Het is veel vruchtbaarder om te onderkennen dat het Evangelie veel mythische elementen bevat die op die manier onze verbeelding prikkelen. Want via die mythologie krijgen wij een beeld van onze oermotieven en de vragen die wij moeten stellen aan onszelf.

Diep in de menselijke ziel woont de intuïtie dat we het contact met onze oerbron, met het Al, dat enorme grote geheel waar wij vandaan komen, kwijt zijn en dat wij dat contact herstellen moeten. Mythen brengen die verborgen wereld van dat Al dichterbij, maar dan wel vaak op een manier die wij in rationele termen niet kunnen weergeven. Mensen die door de figuur van Jezus, de Christus, zijn gefascineerd, tref je in grote aantallen aan, maar het is heel erg moeilijk voor ze om in woorden uit te drukken waar die fascinatie nu precies door wordt gevoed.

De Christus zoals die in de Evangeliën wordt beschreven is van deze wereld maar toch ook juist weer niet. Hij is een mens, maar als die mens beschikt hij over goddelijke gaven en alleen hij kent het koninkrijk des hemels.

Zolang we hem blijven zien als een ander mens, die in een andere tijd heeft geleefd en door zijn uitspraken en voorbeeld ons tot humaniteit heeft gebracht, zullen we niet dichter bij de werkelijke betekenis van Christus komen. Christus uit de Evangeliën is geen mens, hij is een idee, een verbeelding van de waarden die wij in onszelf zouden moeten nastreven en koesteren. Ga de verhaallijn maar even met mij langs.

Geboorte uit een maagd, die zwanger is van God zelf. Een zuiverder begin is niet mogelijk, een mens die zo geboren wordt, beschikt over de zuiverst mogelijke ziel. De doop door Johannes in de Jordaan zou hem, deze Christus, tot een volgeling hebben kunnen maken, maar dat gebeurt niet. Hij blijft trouw aan zichzelf. De duivel in de woestijn, de verheerlijking op de berg, alle verering die hem ten deel valt omdat deze mens werkelijk alles kan, hij laat zich er niet door beïnvloeden. Hij preekt zachtmoedigheid en nederigheid als de ultieme verlossing van de mens. Zijn kruisdood is symbolisch voor zijn boodschap dat iemand trouw moet blijven aan zijn innerlijk om werkelijk vrij te kunnen zijn van alle uitwendige regels die die vrijheid belemmeren. Wie die trouw beoefent, zal pijn lijden en soms zelfs geestelijk sterven. Maar uiteindelijk staat hij op naar het voorbeeld van Christus. Zo verstaan is het verhaal van Christus niet het verhaal van een ander mens in andere tijden, maar een verhaal van de Christus die in iedere mens leeft en tot gelding moet komen. Wij zijn bij onze geboorte zuiver, onze ziel is onbedorven. Maar gaandeweg raken wij verwikkeld in allerlei patronen die ons bij tijd en wijle op de proef stellen. Voor de een geldt dat meer dan voor de ander, maar een crisis, die maken de meeste mensen in hun leven wel mee. Verlies van een dierbare, dat kan zo'n crisis opleveren en het kan het zicht op jezelf verduisteren. In zo'n situatie trouw blijven aan jezelf en aan de stem van je hart, dat kan moeilijk zijn. Hoe moeilijk, dat toont het verhaal van de Christus op een heel erg uitvergrote manier. En het is een zinnebeeld voor wat zich in onze ziel voltrekt en het wil ons via dat zinnebeeld onderwijzen in de gedachte: wie de stem van zijn hart in vrijheid blijft volgen gaat niet verloren.

Ook al verhinderen alle krachten om je heen dat, ook al sta je soms voor keuzes die je niet zou willen maken. Wie trouw blijft aan de keuzen van zijn hart, bewaart het idee van de Christus en hij geeft die Christus een woning in zijn ziel. Daar kun je hem vinden en het ontdekken van die Christus in jezelf en luisteren naar wat die tegen je zegt, daarmee kun je de geestelijke dood die altijd op de loer ligt weerstaan en overwinnen.