Mr.drs. Johan de Wit

Mr. drs. Johan de Wit is onze voorganger. Hij is in Leiden en in Kampen opgeleid tot jurist en theoloog. Naar eigen zeggen heeft hij zijn theologische studie ervaren als een heel uitgebreide cursus algemene ontwikkeling.

 

De verbeelding waartoe de menselijke geest in staat is, blijft hem verwonderen en vanuit die verwondering spoort hij ons aan tot zelfonderzoek.

Alles begint en eindigt bij het kennen van jezelf en wat ons is overgeleverd uit de oude boeken en met name de leringen en uitspraken van Jezus helpen ons daarbij. Door het filter van de man uit Nazareth kunnen wij de wereld anders zien dan wij gewend zijn en dat is, aldus Johan de Wit, het grote geheim van religieus zijn.

 

De vrijzinnigheid is voor hem de enige geloofsrichting waarin het raadsel van de verhouding tussen God en mens en ons bestaan in deze wereld op een aanvaardbare en voorstelbare manier ter sprake gebracht wordt.


Overdenkingen:
De wonderbaarlijke visvangst
20 oktober 2024
de onrechtvaardige rentmeester
22 september 2024
Godsbeelden
16 juni 2024
Pinksteren
19 mei 2024
religie en natuur
21 april 2024
Pasen
31 maart 2024
De zaaier
18 februari 2024
De plaats die je inneemt
21 januari 2024
licht en liefde
25 december 2023
de rijke jongeling
19 november 2023
In de storm
22 oktober 2023
De grensoverschrijdingen van Jezus
10 september 2023
De zaligsprekingen
18 juni 2023
Het vijfde gebod (eert uw vader en moeder)
14 mei 2023
paasoverdenking
09 april 2023
Oordelen
19 maart 2023
De schepping
19 februari 2023
schepping of evolutie
22 januari 2023
kerstoverdenking 2022
25 december 2022
Het offer van Abraham
20 november 2022
Zorgen voor de dag van morgen
16 oktober 2022
De menselijke geest
18 september 2022
herbezinning
04 september 2022
Pinksteroverdenking
05 juni 2022
De Christus van Paulus
15 mei 2022
Paasoverdenking
17 april 2022
Jotam
20 maart 2022
De onzekerheid van de ziel
20 februari 2022
Overdenking (Jezus en de armen)
16 januari 2022
Kerstoverdenking Zeist
25 december 2021
Grenzen van het ego
12 december 2021
Ruth
21 november 2021
Twijfels
17 oktober 2021
Overdenking (Jeremia en Jezus)
19 september 2021
Overdenking (David en Goliath)
15 augustus 2021
demonen
13 juni 2021
Pinksteroverdenking
23 mei 2021
Kerstoverdenking 2020
25 december 2020
150 jaar vrijzinnigheid
22 november 2020
De rijke jongeling
18 oktober 2020
Omgang met elkaar
20 september 2020
overdenking
16 augustus 2020
de creativiteit van eva
21 juni 2020
Paasboodschap 2020
12 april 2020
overdenking Jezus
16 februari 2020
Overdenking Simson
19 januari 2020
kerstoverdenking
25 december 2019
de vrijheid van Paulus
15 december 2019
overdenking
24 november 2019
spiritualiteit toen en nu
20 oktober 2019
Overdenking (wantrouwen machthebbers)
15 september 2019
klein en groot
01 september 2019
Pinksteroverdenking
09 juni 2019
de vrouw
19 mei 2019
de zin van religie
20 januari 2019
spiritualiteit van kerst
25 december 2018
Het kinderpardon
09 december 2018
Vertrouwen
09 december 2018
overdenking (verlies van godsbeelden)
25 november 2018
Overgangen
21 oktober 2018
De anderen
02 september 2018
De richting van je leven
17 juni 2018
Overdenking Pinksteren (bezinning)
20 mei 2018
paasoverdenking
01 april 2018
innerlijke tegenkracht
18 maart 2018
De verlamde man
19 februari 2018
Toren van Babel
21 januari 2018
Kerstoverdenking
25 december 2017
Job
26 november 2017
De zondebok
15 oktober 2017
Het tiende gebod
17 september 2017
vrijheid
03 september 2017
overdenking Pinksteren
04 juni 2017
Meimaand Mariamaand
14 mei 2017
Overdenking Pasen 2017
16 april 2017
Blijf niet staren op wat vroeger was
19 maart 2017
Het nut van religie
19 februari 2017
overdenking kerst
25 december 2016
Beloften
11 december 2016
De roeping van Mozes
20 november 2016
Licht
16 oktober 2016
De ongrijpbaarheid van de liefde
18 september 2016
Schuld en schaamte
03 juli 2016
Angst
19 juni 2016
Pinksterpreek
15 mei 2016
Paaspreek
27 maart 2016
De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan
21 februari 2016
Het vijfde gebod
17 januari 2016
Kerstpreek 2015
25 december 2015
Menselijk tegenover
21 juni 2015
De trooster, heilige geest
17 mei 2015
Macht
15 maart 2015
Grondhoudingen van het koninkrijk
15 februari 2015
Kerstpreek 2014
25 december 2014
Richteren11: 29-35
16 november 2014
Correcties van de ziel
19 oktober 2014
Lazarus
21 september 2014
Licht
18 mei 2014
Paaspreek 2014
20 april 2014
De heilige geest
16 maart 2014
De bruiloft te Kana
16 februari 2014
De verloren zoon
19 januari 2014
Identiteit
17 november 2013
Eerbied voor de schepping
20 oktober 2013
Onze schaduw
15 september 2013
De ander
16 juni 2013
Pinksterpreek
19 mei 2013
Luchtfietserij
21 april 2013
Paaspreek 2013
31 maart 2013
Het koninkrijk van Jezus
17 maart 2013
Bildung
17 februari 2013
Wetenschap en wijsheid
27 januari 2013
kerstpreek 2012
25 december 2012
Wat blijft en voorbijgaat
18 november 2012
Geest
21 oktober 2012
Religie
16 september 2012
Verlangen naar eenheid
17 juni 2012
Het buitenissige
20 mei 2012
De kunst van het liefhebben
18 maart 2012
Verwachtingen
19 februari 2012
Idealisme
29 januari 2012
kerstpreek 2011
24 december 2011
Mens en tijd
20 november 2011
Vrijzinnigheid
16 oktober 2011
Wat beweegt ons?
04 september 2011
Het verlangen naar macht
15 mei 2011
Het verlangen naar macht
17 april 2011
Religie en wetenschap
20 maart 2011
Beeldvorming
20 februari 2011
De grenzen van het ego
23 januari 2011
Kerstpreek 2010
25 december 2010
Richting zoeken
27 november 2010
Metamorfosen
21 november 2010
Het goede leven
19 september 2010
Het 7e zegel
20 juni 2010
Hoeders
18 april 2010
Het onzichtbare christendom
21 maart 2010
Mozes
21 februari 2010
Simson
17 januari 2010
De Christus
15 november 2009
Hebben en zijn
18 oktober 2009
Een eigen weg
06 september 2009
Bevrijding door liefde
05 juli 2009
De verborgen Jezus
21 juni 2009
Leven in verhalen
17 mei 2009
Betekenis van het Evangelie
19 april 2009
De ander
15 maart 2009
Geest van de waarheid
15 februari 2009
God als geheim in ons leven
25 januari 2009
Kerstpreek 2008
25 december 2008
Verzet en overgave
21 december 2008
Tien geboden
16 november 2008
Relatie mens/natuur
19 oktober 2008
Het mysterie mens
21 september 2008
De geest
18 mei 2008
Liefde als leidraad
20 april 2008
Symbolen
13 april 2008
Exodus
30 december 2007
De 2e kant van de mens
16 december 2007
Geloven in de toekomst
09 december 2007
Natuur
02 december 2007
Trouw aan jezelf
26 november 2007
Projectie
19 november 2007
Geloof, hoop en liefde
12 november 2007
Vergeving
05 november 2007
Het leven als geschenk
28 oktober 2007
Ziel en geest
21 oktober 2007
Hoop
14 oktober 2007
Onderweg
07 oktober 2007
Martha en Maria
30 september 2007

de vrijheid van Paulus

Kern van de overdenking

De maatschappelijke problemen van deze tijdhouden je bezig in de wetenschap dat je het verlossende woord niet hebt en waarschijnlijk ook niet zult vinden. Maar je kunt je wel vasthouden aan wat Jezus en Paulus in zijn voetspoor beoogden: mensen duidelijk maken dat alles begint en eindigt bij hunzelf, bij hun eigen innerlijk. Dat een rein hart in ieder mens uiteindelijk zal kunnen leiden tot een wereld waarin geen onrechtvaardigheid meer heerst, maar medemenselijkheid.

 

Overdenking  (de vrijheid van Paulus)

In mijn overdenkingen besteed ik altijd veel aandacht aan het Evangelie en de hoofdpersoon daarin, Jezus van Nazareth. Niet voor niets natuurlijk, want de levenslessen die het Evangelie geeft, bevatten ook voor ons in deze tijd nog veel waardevolle aanwijzingen voor een goede en verantwoorde levenshouding. En u weet, in de vrijzinnigheid is die levenshouding een richtsnoer voor ons doen en laten.

 

Maar zo, in deze tijd van het jaar, de donkere dagen voor kerstmis, zijn er momenten waarop je meer dan anders stil staat bij alles wat ons is overgeleverd uit het christendom. En als je dat doet, dan kom je uit bij de pionier daarvan, de apostel Paulus, de enige apostel die volgens de bijbel Jezus nooit in levende lijve heeft gekend, maar wel de apostel die ervoor gezorgd heeft dat het christendom een wijdverspreide beweging werd in het toenmalige Romeinse Rijk.

 

Paulus is de eerste christelijke auteur en theoloog, een uit Tarsus in het huidige Turkije afkomstige Jood en tot vandaag de dag is hij de meest omstreden figuur tussen joden en christenen. Voor veel joden is deze rabbijnse geleerde een afvallige jood, voor de meeste christenen is hij de grondlegger van het christendom en de apostel bij uitstek. Maar ook onder christenen is hij niet altijd erg populair. Als je Paulus ter sprake brengt, dan kun je nog wel eens de reactie vernemen dat Paulus dat mannetje is dat het allemaal zo goed weet.

 

Zijn geschiedenis is bij vrijwel iedereen wel bekend. Begonnen als fanatieke vervolger van degenen die de weg van Jezus wilden gaan, werd hij na zijn Damascus-ervaring (waar hij volgens Handelingen een stem hoorde die hem vroeg waarom hij Jezus vervolgde) een overtuigd boodschapper van Christus. Het moet gebeurd zijn omstreeks 35 n.c. en hoe die omkeer in zijn leven heeft plaatsgevonden is niet echt duidelijk. In Handelingen wordt het voorgesteld als een visioen dat hij kreeg, maar als je kennis neemt van wat Paulus er zelf over bericht, dan is hier eerder sprake van een roeping dan van een persoonlijke bekering. Zijn verhaal lijkt daarmee veel op de roepingsverhalen van de Hebreeuwse profeten als Jesaja, Jeremia en Ezechiël. Als je die OT ’ische roepingsverhalen serieus neemt, is er geen reden om te twijfelen aan de echtheid van de roeping van Paulus.

 

In ieder geval is het nu de christenvervolger zelf, die anders omgaat met de joodse wet en daardoor door het joodse establishment van zijn tijd wordt vervolgd, gevangengenomen en gemarteld op zijn missiereizen naar de heidenen. In 2 Kor. (2 Kor. 11: 23-26) doet hij er uitgebreid verslag van. Ik heb slagen verduurd en gevangengezeten. Vijfmaal kreeg ik van de joden de veertig min één zweepslagen; driemaal ben ik met stokken geslagen, één maal gestenigd. Driemaal heb ik schipbreuk geleden. Altijd op reis, gevaren van rivieren en gevaren van rovers, gevaren van de kant van mijn eigen volk en van de heidenen, gevaren in steden en in de woestijn, gevaren op zee, gevaren te midden van valse broeders.

 

Bij het lezen van deze opsomming van narigheden komt de vraag bij je op: hoe is het mogelijk dat ondanks al dit lijden het vuur van de roeping niet is uitgeblust en het vertrouwen op de navolging van Christus niet is gedoofd. In het licht van wat hij er allemaal voor moest doorstaan, blijft de ommekeer van Paulus een raadsel. Maar de gevolgen van al zijn inspanningen zijn onmiskenbaar: een keerpunt in de geschiedenis van de jonge christenheid, en een keerpunt ook in de oudheid. Wat er ook aan hem omstreden is: de wereldhistorische betekenis van de apostel Paulus en zijn theologie is en blijft een onbestreden fenomeen.

 

In het NT vind je veertien brieven van Paulus aan de gemeenten die door hem werden gesticht, waarvan er zeven worden beschouwd als werkelijk door hem zelf geschreven. De brieven worden gedateerd op omstreeks 40- 48 a.d. In de brieven zet hij steeds weer en op verschillende manieren uiteen wat het betekent om de leringen van Jezus in je op te nemen en op die manier “in Christus” te zijn. Zelf schrijft hij daarover in zijn brief aan de Galaten (Gal. 2: 20) Niet meer mijn ik, maar Christus leeft in mij. De oude mens Saulus, de man van de regels, wetten en voorschriften, had plaats gemaakt voor een andere persoonlijkheid. Die persoonlijkheid had het niet meer over de vaderlijke richtlijnen, dogma’s en regels, maar over Christus die ons heeft vrijgemaakt, dat mensen zich net meer een slavenjuk moeten opleggen en dat wat ons van godswege is geschonken ons moet leiden bij de manier waarop wij in het leven willen staan.

 

Over Paulus kin je hele boeken vol schrijven en dat is ook gebeurd. het meest toegankelijke boek over hem is van Den Heyer, Paulus: man van twee werelden. Maar het is niet de tijd of de plaats om daar nu uitgebreid aandacht aan te besteden. Laat ik voor nu volstaan met een aantal opmerkingen over zijn betekenis voor het christendom.

 

Zonder Paulus was er geen katholieke kerk ontstaan. Zonder Paulus zou er geen christelijke theologie zijn ontstaan en zonder hem zou en kleine joodse sekte zich niet hebben kunnen ontwikkelen tot een wereldreligie.

 

Verspreid in de brieven spreekt de apostel veel over vrijheid en wat dat betekent. Bij hem is vrijheid vooral de vrijheid van de werken van de wet. Niet de traditie van de voorvaderen, niet de cultisch-rituele reinheid van het wassen, maar de reinheid van het hart is doorslaggevend. Dat geeft de ware vrijheid en dat brengt met zich mee dat je openstaat voor anderen en onbaatzuchtig in de liefde bent.

 

Over de voorschriften van Paulus voor het dagelijkse leven bestaan nogal wat misverstanden. Die voorschriften zijn tijdgebonden en meermalen specifiek toegesneden op de situatie in de gemeente waar Paulus zijn brief aan schreef. Hij geeft niet het onfeilbare woord dat voor altijd geldt.  

Bij de feministen van heden kan hij geen goed doen, omdat hij had geschreven dat vrouwen horen te zwijgen in de gemeente en ondergeschikt zouden moeten blijven. Maar de exegese van deze brieven heeft geleerd dat het hier moet gaan om latere toevoegingen die niet van zijn hand zijn. Want die toevoegingen zijn in strijd met wat Paulus in andere brieven schrijft over de deelname van vrouwen aan het leven en de ambten in de gemeenten. Hij kent en prijst vrouwelijke apostelen zoals Junia en in de brief aan de Romeinen wordt een flink aantal vrouwen begroet die meewerken aan de activiteiten van de gemeente.

 

Op het punt van de persoonlijke vrijheid zet Paulus alles op de kaart van Jezus Christus. Wie in hem gelooft, heeft geen wereld nodig waarin hij volmaakt is. Je hoeft niet alle wereldse zaken op te geven, je moet er alleen niet afhankelijk van worden. In je innerlijk moet je de nodige afstand houden tot de wereldse zaken. Dat geeft een gelovige de vrijheid om onafhankelijk te zijn en niet gebonden te zijn aan de meningen en oordelen van anderen. Want er is geen enkele reden mijn vrijheid te onderwerpen aan het oordeel van andermans geweten. (I Kor. 10: 29). Mijn eigen geweten dat goed en kwaad van elkaar weet te onderscheiden, bindt mij.

 

Die vrijheid heeft natuurlijk wel zijn grens. Die grens ligt voornamelijk in de uitspraak dat niemand zijn eigen voordeel zoekt, maar dat van zijn naaste. Als vrijzinnigen zullen wij er geen moeite mee hebben om dit te beamen, maar de vraag is wel wat ervan terecht komt in het grote verband van de dingen. Het ideaal dat de apostel zijn gemeenten voorhield was dat daarin geen ambtelijke bevoogding of geestelijke dictatuur mocht zijn. Dat die gemeente zich ervoor zou inspannen dat goede verstandhoudingen bestaan, dat erkenning van ieders noden en behoeften bestaat en er altijd inspraak, communicatie en dialoog mogelijk is. Dat was voor Paulus wat het leven naar de Geest van Jezus Christus inhield. Wat Jezus ons voorhoudt en voorleeft zijn de normen en waarden van ieder individu, in welke functie dan ook.

 

Ik kan het niet laten om in het licht van deze idealen aandacht te besteden aan het land waarin wij leven. Onze samenleving is democratisch ingericht, iedereen heeft in theorie een stem die hij kan laten horen en de over ons gestelde overheden en ambtsdragers worden geacht zich zo te gedragen dat ook hun handelen de toets van ethische zuiverheid kan doorstaan. Het is die ethische zuiverheid die Paulus zijn gemeenteleden voorhoudt, en ik heb er ook altijd wel vertrouwen in gehad dat degenen die macht kunnen uitoefenen dat netjes willen doen, maar het nieuws over de belastingdienst is zonder meer schokkend. Meer wil ik er niet over zeggen, want als predikant krijg je al gauw het verwijt dat je aan politiek doet als je het handelen van onze gezagsdragers onder het vergrootglas legt. En dat verwijt wil ik niet uitlokken

 

Maar ik zie wel maatschappelijke ontwikkelingen die mij ongerust maken over het gehalte aan medemenselijkheid dat we als mensen met een gunnende levenshouding hebben na te streven. Het maakt me moedeloos dat we voor onze jongeren nog steeds niet voldoende betaalbare woningen hebben, na meer dan70 jaar na de Tweede Wereldoorlog. Het maakt me ook moedeloos dat er steeds meer daklozen bij komen en de armoede onder onze volksgenoten niet afneemt maar toeneemt. Wat is er toch aan de hand met al onze welvaart en slimme mensen in overvloed dat we niet in staat zijn om deze onrechtvaardige toestanden aan te pakken? En hoe komt het dat dit probleem onoplosbaar lijkt?

 

Dit en andere vragen houden je bezig in de wetenschap dat je het verlossende woord niet hebt en waarschijnlijk ook niet zult vinden. Maar je kunt je wel vasthouden aan wat Jezus en Paulus in zijn voetspoor beoogden: mensen duidelijk maken dat alles begint en eindigt bij hunzelf, bij hun eigen innerlijk. Dat een rein hart in ieder mens uiteindelijk zal leiden tot een wereld waarin geen onrechtvaardigheid meer heerst, maar alleen de medemenselijkheid die Christus voor ogen had.

 

Daar geloof ik nog steeds in.  In de ogen van andere mensen kan dat misschien wel erg optimistisch overkomen, maar dat tast mijn geloof niet aan. Een opdracht aan ieder mens persoonlijk moet vervuld kunnen worden, want je hebt geen obstakels door wetten en door regels. Een levenshouding die zuiverheid en liefde nastreeft, dat kan niet anders uitpakken dan goed voor iedereen.